سیاست خارجی به مجموعه اقدامات، تصمیم ها، رفتار ها و کنش و واکنش های اشاره دارد که از سوی یک کشور در قبال کشور دیگر اتخاذ می گردد. اقدامات، تصمیم ها و رفتار ها با توجه به توانایی ها و ظرفیت های داخلی کشور صورت می گیرد. بدون توجه به توانایی ها، ظرفیت ها و اوضاع داخلی کشور اتخاذ سیاست خارجی ممکن باعث تشدید مشکلات در داخل کشور گردد. کشور های در حال توسعه به منظور توسعه یافتگی معمولا سیاست های را در پیش می گیرد که موانع خارجی توسعه یافتگی را بردارد. این مسئله از آنجا اهمیت دارد که کشور ها در یک محیطی به رفتار سیاسی می پردازد که کشور های دیگر نیز در درون همان محیط قرار دارد. بنابراین سیاست های و اقدامات یک کشور تاثیر بر کشور های دیگر نیز می گذارد.

بی توجهی به محیط ممکن باعث هزینه زیاد برای کشور ها گردد. به همین کشور های در حال توسعه برای برداشتن موانع خارجی توسعه یافتگی تلاش دارد که سیاست های همسوگرایانه در پیش گیرد و تلاش نماید تا مشکلات و اختلافات خود را از راه گفتگو و مذاکره حل و فصل نماید. افغانستان که بعد از حکومت پسا طالبان در فرایند توسعه یافتگی قرار گرفته است اما سیاست های خارجی افغانستان همسو با سیاست های داخلی به منظور توسعه یافتگی نبوده است. این مسئله در روابط خارجی میان افغانستان و پاکستان ملموس تر و عینی تر از دیگر کشور ها بوده است. در این نوشتار با توجه به تحولات و دگرگونی های که در سطح بین الملل صورت گرفته سیاست خارجی افغانستان به طبع آن پاکستان را مورد بررسی قرار می دهد.

روابط خارجی افغانستان با پاکستان از آنجا مورد بررسی این نوشتار قرار می گیرد که افغانستان و پاکستان دارای روابط گسترده اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می باشد. همکاری ها و روابط اقتصادی افغانستان و پاکستان به میلیارد ها دالر در سال می رسد، همچنین مهاجرت افغان ها به پاکستان در دوران جنگ باعث شده است که این دو کشور از لحاظ فرهنگی به هم نزدیک شود. عناصر از فرهنگ افغانستان را در پاکستان و عناصر از فرهنگ پاکستان را می توان در افغانستان مشاهده نمود. داشتن دین مشترک و مرز مشترک اهمیت بررسی روابط خارجی این دو کشور را بیشتر کرده است.

در سال های اخیر سیاست خارجی دو کشور در قبال هم تنش زا بوده است. بخش از مشکل مربوط به سیاست خارجی پاکستان است و بخش دیگر مربوط به سیاستمداران افغانستان.

پاکستان خواهان امنیت داخلی و استقرار صلح در داخل پاکستان می باشد. این مسئله را می توان از سیاست حزب مسلم لیگ و حزب انصاف در تبلیغات انتخاباتی چند وقت پیش پاکستان به خوبی مشاهده نمود. دغدغه اصلی حزب مسلم لیگ و انصاف آوردن امنیت و ثبات برای شهروندان پاکستان بود. حال که نواز شریف رهبر حزب مسلم لیگ به قدرت رسیده است بدون شک سیاست را در پیش خواهد گرفت که باعث آوردن ثبات و امنیت در داخل پاکستان گردد. اما دولت پاکستان میان سیاست داخلی و خارجی تفکیک قائل شده است. در حالی که در دنیای امروز تفکیک میان سیاست داخلی و خارجی ممکن نیست. تفکیک ناپذیری حوزه داخلی از حوزه خارجی به خاطر جهانی شدن می باشد. ویژگی تفکیک ناپذیر بودن حوزه داخلی از حوزه خارجی نشانگر این مسئله است که سیاست داخلی و خارجی خیلی به هم نزدیک شده است و کشور ها همان طور که در عرصه داخلی سیاست های همگرایانه را در پیش می گیرد در عرصه خارجی نیز تاکید بر سیاست همگرایانه نماید.

از انجا که تفکیک میان این دو حوزه سخت شده است اتخاذ سیاست واگرایانه باعث می شود که کشور متحمل خسارات جبران ناپذیری شود. زیرا واگرایی واکنش کشور های دیگر را در پی خواهد داشت. افغانستان نیز مانند پاکستان در سیاست خارجی خود این مسئله را در نظر نگرفته است. به همین خاطر رفتار ها و سیاست های تند و واگرایانه‏ای در پیش می گیرد که سبب واکنش تند پاکستان در قبال آن می گردد. این خلاء جدی در سیاست خارجی دو کشور می باشد.

مسئله مهم دیگر در سیاست خارجی افغانستان و پاکستان اتخاذ رویکرد رئالیستی است. در رویکرد رئالیستی کشور ها به دنبال منافع ملی خود با ابزار ها و قدرت سخت می باشند اما در دنیای امروز با وجود آن که کشور ها به دنبال منافع ملی خود در عرصه روابط بین الملل است اما ابزار های کسب و دستیابی به منافع ملی تغییر کرده است. دیگر قدرت نظامی نمی تواند منافع ملی را تامین نماید. همین ناامنی کشور همسایه باعث تامین امنیت در کشور خودی نمی گردد. افغانستان و پاکستان همچنان برای کسب منافع ملی خود از ابزار های قدیمی و قدرت سخت استفاده می کند. همچنین نگاه قرن نوزدهمی به سیاست خارجی دارد. یعنی ناامنی در کشور همسایه به معنی ثبات در کشور خود تلقی می کند. این نوع نگاه به سیاست خارجی باعث اتخاذ سیاست واگرایانه نسبت به همدیگر می گردد.

اما مسئله و موضوع که روابط خارجی افغانستان و پاکستان را تنش زا می سازد مسئله خط دیورند می باشد. اگر چه این مسئله در تاریخ افغانستان باعث تنش میان این دو کشور شده است اما تا هنوز به عنوان یک موضوع حاد میان دو کشور باقی مانده است. این موضوع در زمان داوود خان ایجاد شد و بعد از آن از طرف سیاستمداران افغانستان دنبال شد. مسئله خط دیورند یک مسئله حقوقی است که با گفتگو مذاکره حل می گردد اما از آنجا که در دو کشور مسائل حقوقی و سیاسی خلط می گردد مسئله جنبه سیاسی پیدا کرده و باعث تنش میان دو کشور می گردد. بنابراین در مورد این مسئله باید افغانستان و پاکستان به صورت حقوقی به مسئله نگاه نماید و آن را با گفتگو و مذاکره حل نماید تا باعث درگیری مرزی میان دو کشور نگردد.

بنابراین هم افغانستان و پاکستان به جای استفاده از قدرت سخت باید به ابزار های جدید مانند دیپلماسی استفاده نماید که ابزار مهم در تامین منافع ملی و سیاست خارجی کشور ها می باشد. هردو کشور به خاطر دست یابی به توسعه یافتگی باید تلاش نماید تا سیاست های مسالمت جویانه و همگرایانه در پیش گیرد.