محمد عمر معروف به مُلّا عمر رهبر طالبان افغانستان بود که از سال ۱۹۹۶ تا اواخر سال ۲۰۰۱ حکومت را در افغانستان در اختیار داشتند. وی با عنوان امیرالمؤمنین امارت اسلامی افغانستان شناخته می‌شد، حکومتی که با وجود کنترل حدود نود درصد خاک این کشور تنها سه کشور پاکستان، عربستان، و امارات آن را به رسمیت شناختند.حمله ائتلاف بین‌المللی به رهبری ناتو در سال ۲۰۰۱ به افغانستان برای نابودی القاعده به دلیل حمله ۱۱ سپتامبر موجب سقوط حکومت تحت رهبری وی شد و ملا عمر پس از آن در اختفا به رهبری طالبان ادامه می‌دهدi.

رئیس جمهور کرزی در مصاحبه‌ای با روزنامه زوددویچه تسایتونگ آلمان گفته است ملا عمر رهبر طالبان می‌ تواند خود را در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ افغانستان نامزد کند و "به مردم افغانستان این فرصت را بدهد که به او رای بدهند یا او را رد کنند." وی همچنین بیان داشته است که "قانون اساسی افغانستان مربوط به همه شهروندان این کشور است و طالبان نیز می‌توانند از آن سود ببرند."

رئیس جمهور کرزی در حالی از ملا عمر رهبر طالبان دعوت به کاندید شدن می کند که سخنگویان رسمی این گروه بار ها گفته ‌اند که حاضر به مذاکره با دولت حامد کرزی نیستند و قانون اساسی افغانستان و انتخابات که براساس این قانون اساسی برگزار می‌شود را به رسمیت نمی شناسند. حالا این سوال پیش می آید که آیا ملا عمر کاندید ریاست جمهوری خواهد شد؟ آیا ملا عمر با این گفته رئیس جمهور کرزی به گفتگو های صلح روی خواهد آورد. به چند دلیل ملا عمر به گفته های رئیس جمهور جواب رد خواهد داد.

همان طور که در بالا گفته شد ملا عمر از 1996 تا اواخر 2001 میلادی حاکم امارت اسلامی افغانستان بوده است. وی خود را امیر المومنین می خواند. امیر در عرف مسلمانان عبارت از کسی است که خلیفه او را در شهر یا منطقه ای از بلاد اسلامی به ایالت و حکومت نصب نماید. پس هر گاه خلیفه، امیری را بر منطقه یا شهری اعزام نمود، چنین امارتی به دو قسم است؛ عام و خاص. منظور از امارت خاص واگذاری امر خاصی، همچون اداره امور جنگ، سیاست مردم و حج است؛ اما امارت عامه ولایت بر جمیع امور عمومی و حکومتی یک منطقه یا شهر است که خلیفه واگذار کرده استii. از آنجایی که خلیفه مسلمین وجود ندارد که یکی را امیر بسازد بنابراین ملا عمر درک و فهم خاصی از کارکرد های خلیفه و امیر دارد. امیر تنها در امارت اسلامی می تواند حاکم باشد و در نظام فعلی افغانستان که مبتنی بر دموکراسی و پلورالیسم سیاسی است با فهم و درک امیر از دین و سیاست سازگاری ندارد. امیر در عین حالی که حاکم سیاسی مردم است قاضی دین نیز می باشد. امیر بیش از آنکه مبتنی بر قانون اساسی حکومت کند بیشتر بر مبنای شرع و شریعت حکومت می کند. همین درک از شرع و شریعت است که امیر را هم حاکم سیاسی و قاضی می سازد.

درک و فهم ملا عمر از شریعت و وجود آن جایی برای قوانین موضوعه باقی نمی ماند و مطرح شدن قانون پیشا پیش مستلزم نسخ شریعت تلقی می گردد. سید قطب در کتاب معالم الطریق (نشانه های راه)، که به عنوان منشور و مانیفیست بنیاد گرایی اسلامی مطرح است، جایگزین کردن قوانین موضوعه به جای شریعت را نوعی تجاوز به حاکمیت الهی تلقی می کند، زیرا از نظر او شریعت برای تنظیم امور فردی و اجتماعی حیات آدمی از سوی خداوند وضع شده است. جایگزین کردن قانون به جای شریعت سوای اینکه مقدم کردن امری مرجوح بر راجح هست، نوعی دهن کجی به شریعت به عنوان قوانین الهی نیز تلقی می گردد. ملا عمر با توجه به چنین درک از قانون و شریعت، قانون اساسی را به هیچ عنوان قبول نخواهد کرد و بر این دلیل کاندید نخواهد شد.

درک و فهم ملاعمر از شریعت و قانون باعث شده است که جهاد در گفتمان طالبان و ملا عمر جایگاه خاص داشته باشد. جهاد: جهاد در تاریخ اسلام در اوائل کاربرد بیرون دینی داشته است اما با ایدئولوژیک شدن گفتمان مذهبی، به خصوص از زمان شیخ الاسلام تقی الدین احمد ابن تیمیه جهاد از کابرد و قلمروی جدیدی برخوردار گردید. ابن تیمیه جهاد را به ابزاری بدل نمود که در منازعات درونی جوامع اسلامی نیز کارآمدی داشته باشد، زیرا از نظر او جهاد مکانیسمی بس گسترده و پویاست که برای پالایش ناخالصی ها و انحرافات درون جوامع اسلامی، البته با ضوابط و قواعد فقهی مشخص، نیز می تواند از آن به کار گرفته شود.

جهاد ابزاری برای بیان درست باور های اسلامی و تصحیح این باور ها از آلودگی ها و انحرافات است. بنابراین از مکانیسم جهاد می توان برای از بین بردن نظام های سلطه که مبتنی بر باور های نادرست هستند نیز استفاده کرد. جهاد از دو مرحله بنیادین برخوردار است: مرحله نظری و مرحله عملی. مرحله نظری امر به معروف و دعوت به دست کشیدن از باور های باطل و روی آوردن به اعتقاادات درست است، اما اگر در این مرحله اهداف جهاد محقق نشود، مرحله عملی یعنی مبارزه خشونت آمیز ناگریز می شود. با توجه به اینکه سخنگوی رسمی طالبان حکومت افغانستان را دست نشانده ایالات متحده آمریکا می داند بنابراین جهاد با دولت و نیرو های بین المللی را لازم می داند. به همین خاطر ملا عمر بیش از آنکه به گفته رئیس جمهور کرزی وقعی نهد به خشونت های خود علیه حکومت افغانستان و نیرو های بین المللی ادامه خواهد داد.

از طرف دیگر فهم و درک ملا عمر از شریعت "واژگان نهایی" برای وی و گروه طالبان می باشد. رورتی می گوید همه افراد وقتی از آنها خواسته می شود از امید، عقاید و آرزو های شان، تبیین هایی ارائه دهند، مجموعه ای از کلمات و عبارات را دارند که بدان ها متوسل می شوند. این ها، همان واژگان نهایی هستند. ما داستان خودمان را به وسیله این واژگان نقل می کنیم. آنها به این دلیل نهایی هستند که فراتر از آنها، تکرار مکررات، جزمیت یا سکومت وجود داردiii. بنابراین امکان کنار گذاشتن شریعت، جهاد و ... برای ملا عمر و گروه طالبان امکان پذیر نیست. بنابراین به این دلیل امکان گفتگو و پاسخ مثبت دادن به سخنان رئیس کرزی از طرف ملا عمر داده نمی شود.

در نیتجه باید گفت که ملا عمر و گروه طالبان به هیچ عنوان و با دلایل فوق پاسخ مثبت به رئیس جمهور کرزی نخواهد داد و سخنان رئیس جمهور کرزی را مبنی بر ضعف دولت خواهد پنداشت. تنها در صورتی امکان دارد که ملا عمر جواب مثبت به رئیس جمهور کرزی بدهد که از واژگان نهایی و از درک و فهم خود از شریعت بگذرد. البته امکان این مسئله نیز وجود دارد زیرا فهم و درک از دین یک مسئله تاریخی است و با گذشت زمان ممکن درک و فهم آنها از شریعت و دین نیز تغییر نماید. اما در صورتی که چنین تغییر و دگرگونی در فهم و درک از دین صورت نگیرد امکان گفتگو و انتظار جواب مثبت دادن وجود نخواهد داشت.

i  ویکیپدیا، دانشنامه آزاد
ii  نظام سیاسی و تحول در اسلام، داوود فیرحی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت) مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی؛ قم: موسسه آموزش عالی باقرالعلوم، 1382، ص 106
iii  هراس بنیادین، اروپا مداری و ظهور اسلام گرایی، بابی سعید؛ ترجمه غلامرضا جمشیدیها، موسی عنبری. تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ 1379، ص 7