من صبح زود سر کار می روم شش صبح وقتی که هنوز هوا تاریک است و مردم برای نماز به مساجد می روند، از این موضوع ناراحت هستم که چرا خیلی وقت باید سر کار بروم.

اما وقتی که در این صبحای پاییزی سرد در خیابان مهری شهر هرات در گوشه ای و در کنار زباله دانی شاروالی شهر هر صبح چند کودک را می بینم که در تقلا هستند تا چیزی را از میان زباله ها برای خود پیدا کنند از خودم خجالت می کشم و دلم پر از درد می شود، هوای سرد و بچه هایی که لباس گرم ندارند و به شدت یخ کرده اند و چیزی که تازه متوجه شده ام بشدت نگران هستند که مبادا معتادان که در این حوالی زیاد به چشم می خورند سر رسیده و آنچه را که آنها جمع کرده اند بزور از آنان بستاند. موضوعی که بچشم دیده ام در این هوای سرد و صبح زود. صبح زود نبردی برای بقا.

موضوع کودکان خیابانی سالهاست که در این سرزمین رواج دارد و تاکنون برای کاهش و یا ریشه کن ساختن آن گامهای لرزانی برداشته شده است گامهایی که نهایت کوچک است و حتی گره کوچکی از این معضل بزرگ را باز نکرده است.
دفتر کمیسیون مستقل حقوق بشر هرات در این اواخر گفته است که میزان کودکان خیابانی در هرات به شدت افزایش یافته است و به مرز ده هزار تن رسیده است، آماری که باید مقامات دولتی را بشدت تکان بدهد و نگران سازد اما گویا چنین نیست و حتی خللی نیز به اندیشه دولتمردان این سرزمین وارد نکرده است.

کودکان خیابانی کودکانی هستند که یا بی سرپرست بوده یا بد سرپرست و یا اینکه خانواده های آنها توان مالی نگهداری آنها را ندارند.

کودکانی زیادی در افغانستان به علت خشونت های چند دهه بی سرپرست شده اند و آنان بدون چتر حمایتی دولت و یا کدام نهاد دیگر مجبورند که زندگی کنند و از راههای اشغال جمع کردن، کفش رنگ کردن، ساجق فروختن و گدایی ... امرار معاش نمایند. این کودکان بشدت در معرض هر گونه تهدید قرار داشته و به نظر می رسد که عده ای اندک از آنان به سنین جوانی رسیده و در میانه راه جان می بازند.

کودکان بد سرپرست کودکانی هستند که والدین آنها توان نگهداری آنان را به علل گوناگون از جمله اعتیاد ندارند و کودکان خود را مجبور به کارهای شاقه نموده و حتی درآمد آنها را گرفته و به مصرف خود می رسانند، این کودکان وضعیت بهتری از کودکان بی سرپرست دارند زیرا حداقل سرپناهی برای شب دارند و نیازمند هر نوع کار خلاف قانون نیستند که انجام دهند تا محل خوابی برای خود بیابند.

در کشور توجه چندانی به صورت عموم به کودکان نمی شود و در این میان وضعیت کودکان خیابانی بشدت اسفبار بوده و تاکنون دولت در جمع آوری و نگهداری از آنها موفق عمل نکرده است. موسسات غیر دولتی نیز در این زمینه فعال هستند اما وضعیت خارج از کنترل قرار دارد و تنها چند نهاد غیر دولتی امکانات رسیدگی به خیل عظیمی از کودکان خیابانی را ندارند، دولت تلاشهای مذبوحانه ای انجام داده است اما قادر به کنترل وضعیت نیست و نه تنها راهکارهای دولت باعث کم شدن کودکان خیابانی شده بلکه گاها موجب ازیاد این کودکان نیز شده است.

بعضی از ارگانهای دولتی در هرات اذعان کرده اند که برنامه های آنان در این زمینه موثر نبوده و آنها توانایی جمع آوری این کودکان را با امکانات در دست داشته ندارند، که این موضوع نگرانیهای فراوانی را ایجاد می کند که مسئول جمع آوری و محافظت از این گونه کودکان در نهایت کیست و چه باید کرد؟

کودکان خیابانی مشکلات فراوانی را هم برای خود و هم برای جامعه ایجاد خواهد کرد و در در صورت عدم توجه جدی به این موضوع در آینده خطرات جدی متوجه جامعه از سوی همین کودکان امروز خیابانی خواهد شد زیرا اگر آنان به صورت درست تربیت نشوند در آینده تبدیل به مجرمانی آبدیده خواهند شد که دولت توان کنترل آن را نخواهد داشت و مشکلات جدی فرا روی دولت و جامعه ایجاد خواهند نمود.

این کودکان به شدت در معرض هر گونه تعرض قرار دارند، متاسفانه عده ای از آنان از سوی یک سری اشخاص بی بند بار جامعه مورد تجاوز جنسی قرار می گیرند و به برده های جنسی مبدل می شوند که این وضعیت اخلاقی جامعه را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد، بعضی از موسسات مستقل همواره از این موضوع جدا احساس نگرانی کرده اند که بجاست و بهر برداری جنسی از این کودکان حقیقت دارد.

عده دیگر از این کودکان جذب باندهای مافیایی شده و برای دزدی و سایر کارهای خلاف تربیت می شوند، چند وقت پیش مقامات امنیتی چند باند دزدی را که شامل این کودکان می شد و از آنها برای دزدی و جیب بری استفاده می شدند کشف و نابود کرد که با ازدیاد کودکان خیابانی شمار این باندها نیز افزایش خواهد یافت، متاسفانه باندهای فحشا نیز از یک عده از این کودکان خصوصا دختران استفاده نموده و خانه های فساد را راه اندازی می کنند.

باندهای پخش مواد مخدر نیز در استفاده از این کودکان تاریخ دارند، این کودکان به عدم جلب توجه در نقل و انتقال مواد مخدر نقش موثری دارند، بارها این گونه کودکان دستگیر شده اند و مرکز اصلاح و تربیت اطفال ولایت هرات مملو از این گونه کودکان بزهکار است که متاسفانه بعد از آزادی از این مرکز دوباره جذب باندهای مواد مخدر می شود.

مرکز اصلاح و تربیت ولایت هرات امکانات جذب عده معدودی از این کودکان را دارد که متاسفانه بعد از رهایی از این مرکز کودکان به همان شغل سابق برگشته و کدام تغییرات جدی در سرنوشت آنها رخ نخواهد داد.

دولت و نهادهای ذیربط به این موضوع باید توجه جدی نموده و نگذارند که اوضاع از این بدتر شود، کودکان خیابانی هر روز در حال افزایش است و هر روز جامعه شاهد این کودکان هستند که با لباس های مندرس در میان سطل های آشغال به دنبال پلاستیک و دیگر وسایلی هستند که قابل فروش می باشند این موضوع جامعه را رنج می دهد و در کنار مشکلات امنیتی که به وجود می آورد مشکلات روحی جامعه را نیز افزایش خواهد داد. هر فردی از جامعه هر صبح که با این کودکان مواجه شود با چه روحیه ای به کار برود و روح و روان جامعه به شدت آسیب خواهد دید. وقتی کودکی مندرس با التماس تقاضای کمک کند و اگر بخواهی کمکی به او کنی چند تای دیگر نیز پیدا می شوند در این صورت چه اتفاق از نگاه روحی برای آن فرد اتفاق خواهد افتاد؟

عوامل گوناگونی در کشور باعث شده است که شمار کودکان خیابانی هر روز افزایش یابد، فقر و نداشتن سرپرست از عمده ترین عوامل است اما عوامل دیگر از جمله نبود اعتیاد، رشد جمعیت فقیر و حاشیه نشین در شهرها نیز در این موضوع نقش عمده دارند.
فقر خانواده ها باعث می شود که آنها فرزندان خردسال خود را به کارهای سخت مجبور کنند و طبیعتا چنین کودکانی از آموزش و مکتب نیز محروم خواهند شد و به علت فقر خانواده ها و یا نداشتن سرپرست از نگاه عاطفی نیز محروم می باشند که این موضوع به شدت آینده آنان را با خطر مواجه می کنند.

اگر آنان بزرگ هم شوند بدون شک سرباز جامعه خواهند بود در جوانی و بزرگسالی نیز نمی توانند زندگی خوبی داشته باشند و تحقیقات نشان داده است که عده زیادی از آنان معتاد شده و به انسانهایی وابسته و بیمار مبدل خواهند شد که حاضرند برای دسترسی به مواد مخدر دست به جنایت بزنند، تجاوز به آنان در آینده مشکلات روحی فراوانی برای آنها به وجود خواهند آورد و آنها در نهایت به افرادی نامعتدل و مضر برای جامعه تبدیل خواهند شد.

دولت باید از همین اکنون توجه جدی به وضعیت این کودکان نمایند و این میسر نخواهد بود مگر اینکه در این زمینه ابتدا برنامه جدی روی دست گرفته شود و از موسسات بین المللی برای حل این موضوع استمداد صورت گرفته و جلوی هر گونه کوتاهی در این زمینه گرفته شود. بدون شک موسسات بین المللی در این زمینه قول مساعد خواهد داد در صورتی که دولت عزم جدی از خود نشان بدهد و برنامه های دراز مدت و قابل قبولی را در جهت حل مشکل کودکان خیابانی روی دست بگیرد، این مشکل با برنامه های مقطعی و یا تبلیغات محض در این زمینه حل نخواهد شد و نیازمند عزم راستین خواهد بود.