یازده سال پیش امریکا و جهان شاهد یکی از مرگبارترین و بزرگترین حملات تروریستی در قرن حاضر بود. صبح روز یازدهم سپتمبر 2001 میلادی، 19 تن از اعضای القاعده، چهار هواپیمای تجاری و مسافربری را ربودند و دو هواپیما را در فاصله‌های زمانی اندکی به برج ‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی در شهر نیویورک کوبیدند.

هر دو ساختمان، پس از دو ساعت به طور کامل ویران شدند و هزاران تن از کارکنان برجها و سرنشینان هواپیماها کشته شدند. هواپیماربایان، هواپیمای سوم را به پنتاگون، مقر وزارت دفاع امریکا در ایالت ویرجینیا زدند و هواپیمای چهارم در زمینی در ایالت پنسیلوانیا، سرنگون شد.

کشته شدگان حملات یازدهم سپتمبر به شمول هواپیماربایان، به حدود 2993 نفر رسید که شهروندان حدود 90 کشور جهان را شامل می شد. تراژدي يازدهم سپتامبر بزرگ ترين عمليات تروريستي بود که جهان در يک روز تجربه کرد. این حملات آغاز دهه جنگ علیه تروریزم بود و امریکا و متحدان آن نبرد گسترده ای را علیه شبکه در سراسر جهان آغاز کرد.

به دنبال این رویداد، به جز عراق تحت رهبری صدام حسین و بعضی از فلسطینی ها، همه کشورهای جهان با امریکا ابراز همدردی کردند و کشورهای غربی حمایت خود را از ایالات متحده اعلام کرد. ایالات متحده که آشکارا ابهت و اقتدار سیاسی و نظامی اش زیر سوال رفته بود تاکید کرد که عاملان این حمله را در هر جا باشد، نابود خواهد کرد.

به دنبال وقوع این حملات، انگشت اتهام به سوی شبکه القاعده نشانه رفت و جورج بوش رییس جمهور امریکا از کشورهای جهان خواست تا موضع خود را در این باره روشن کنند. رییس جمهور پیشین امریکا در یکی از معروف ترین سخنان دوره ریاست جمهوری خود، به کشورهای منطقه هشدار داد و گفت: "هر که با ما نیست، علیه ما است."

ایالات متحده از حکومت طالبان که اسامه بن لادن رهبر القاعده را پناه داده بود خواست تا وی را تحویل دهد و یا اینکه با حمله نظامی روبرو خواهد شد. با خودداری طالبان از تحویل بن لادن به امریکا، تهاجم نظامی ایالات متحده در افغانستان در چارچوب ائتلاف بین المللی و با مجوز سازمان ملل آغاز شد و در مدت کوتاهی رژیم طالبان سرنگون شد.

سقوط طالبان، اما پایان جنگ نه بلکه در واقع آغاز دو جنگ همزمان برای امریکا بود: جنگ علیه طالبان و مبارزه جهانی علیه تروریزم و شبکه القاعده. جنگ افغانستان بیش از آنکه انتظار می رفت، تبدیل به جنگ فرسایشی و نفسگیری شد که توان و استراتژی نظامی بزرگترین قدرت جهان را به تحلیل برده است.

جنگ افغانستان که در ابتدا به عنوان بخشی از مبارزه با تروریزم آغاز شد، بعدها به قول باراک اوباما، رییس جمهور امریکا به "جنگی از روی ضرورت" برای ایالات متحده تبدیل شد. این جنگ، عنوان "طولانی ترین جنگ امریکا" را کسب کرده و در جریان یازده سال گذشته هزینه سنگینی مالی و انسانی برای ایالات متحده در بر داشته است.

بر اساس گزارش ها، امریکا در جریان یازده سال گذشته حدود 500 میلیارد دالر در جنگ افغانستان هزینه کرده است؛ در حالی که بیش از دو هزار تن از سربازان این کشور در این جنگ کشته شده اند. جنگ افغانستان در ابتدا به سادگی منجر به سرنگونی رژیم طالبان شد و در جریان سال های بعد از آن نیز شورش طالبان بسیار در سطح اندک بود.

در جریان آن سال ها مقامات امریکایی، طرحی را برای آینده افغانستان ریخته بودند که بایستی اقتصاد آن تقویت شود؛ دولتی پایدار تشکیل شود؛ دموکراسی نهادینه شود و بصورت خلاصه این کشور به الگویی برای کشورهای منطقه تبدیل شود. در این حال، در سال 2003 امریکا وارد جنگ دیگری به مراتب در حجم بزرگتر از جنگ عراق شد.

جنگ عراق، در واقع جنگ سومی بود که از سوی ایالات متحده همسو با جنگ افغانستان و مبارزه با تروریزم راه اندازی شده بود. این جنگ اما بر محور مبارزه با سلاح های کشتار جمعی دولت عراق آغاز شد؛ سلاح هایی که هیچگاه یافت نشد. جنگ عراق، توجه ایالات متحده را به خود معطوف کرد و جنگ افغانستان را به حاشیه راند و این زمینه ای شد برای خیزش مجدد گروه های شورشی و اوج گرفتن شورش در سال های بعد از 2005 در افغانستان.

با تیره شدن چشم انداز پیروزی در افغانستان، ایالات متحده نیز دیگر از اهداف بلندپروازانه خود در این کشور و تبدیل کردن آن به دموکراسی نمونه در منطقه چشم پوشید و نگاه واشنگتن به تدریج از ایجاد "دموکراسی نمونه" به "جنگی از روی ضرورت" تغییر کرد. بعد از یازدهم سپتمبر، همزمان با جنگ افغانستان، امریکا عملیات گسترده ای را برای دستگیری اسامه بن لادن و سایر رهبران القاعده آغاز کرد.

این در واقع اصلی ترین جنگ امریکا بعد از یازدهم سپتمبر بوده است و ایالات متحده خود را به مبارزه پایدار و دایمی با شبکه القاعده متعهد می داند. محور مرکزی این جنگ افغانستان و شمالغرب پاکستان بوده است و البته به این منطقه محدود نمانده است. همگام با مبارزه علیه تروریزم در افغانستان و پاکستان، پای این جنگ توسط هواپیماهای بدون سرنشین و با نقش مستقیم و غیر مستقیم امریکا به کشورهای، یمن و سومالیا، فیلیپین، صحرا در غرب افریقا و بصورت محدودتر به بعضی کشورهای دیگر نیز کشیده شد.

مقامات امریکایی، حملات هواپیماهای بدون سرنشین را مهمترین ابزار در جنگ علیه تروریزم توصیف کرده اند و باراک اوباما در جریان سال های اخیر در مبارزه با تروریزم بیشتر به استفاده از ابزارهای استخباراتی و هواپیماهای بدون سرنشین روی آورده است. کشتن اسامه بن لادن رهبر شبکه القاعده بزرگترین دستاوردهای مبارزه علیه تروریزم در جریان یازده سال گذشته بود. سال گذشته تیمی از نیروهای ویژه امریکایی، در ماموریت سری که حتی دولت پاکستان از آن بی خبر بود، اسامه بن لادن را در مخفیگاهش در شهر ابوت آباد در نزدیکی پایتخت پاکستان به قتل رساند.

این عملیات، شرمساری دولت و نهادهای امنیتی و استخباراتی پاکستان را به دنبال داشت و انتقادات تندی را متوجه آن کشور کرد. پاکستان به این حمله به شدت اعتراض کرد و آنرا نقض حاکمیت خود خواند. در سال جاری، امریکا ضربه مهلک دیگری را بر شبکه القاعده وارد ساخت و یحیی اللیبی، فرد شماره دو این شبکه و معاون ایمن الظواهری، رهبر کنونی القاعده در حمله هواپیمای بدون سرنشین امریکایی کشته شد.

در جریان سال های اخیر، همچنان بسیاری از فرماندهان و اعضای ارشد شبکه القاعده در افغانستان، پاکستان، کشورهای عربی و شاخ افریقا کشته شده اند. یازده سال بعد از حملات یازدهم سپتمبر، مقامات امریکایی اکنون می گویند که پایگاه القاعده از افغانستان برچیده شده و بسیاری از رهبران ارشد این شبکه کشته شده اند.

به گفته مقامات امریکا، اکنون شبکه القاعده به عنوان دشمن اصلی ایالات متحده تضعیف شده و توانایی خود را در راه اندازی حملات گسترده تروریستی در سطح جهان از دست داده است. با آنکه مقامات امریکا از پیروزی علیه شبکه القاعده سخن می گویند، اما جنگ افغانستان که در ابتدا در محور مبارزه با تروریزم قرار داشت و بخش جدایی ناپذیری از ماموریت ایالات متحده و ائتلاف بین المللی در مبارزه با تروریزم بود، هنوز پایان نیافته است. این جنگ به صورت نفسگیری همچنان ادامه دارد و چشم انداز روشنی برای پایان آن نیز در کوتاه مدت دیده نمی شود.