پتر فورد، ساینس کریستین ساینس مانیتور / برگردان: عبدالاحد بهرامی

در حالی که نیروهای امریکایی و ناتو آماده می شوند تا افغانستان را ترک کنند، چین بصورت فزاینده ای نگران آینده افغانستان و احتمال بی ثباتی این کشور در دوره بعد از 2014 است. در جریان یک دهه چین در افغانستان نقش عمده ای بازی نکرده است اما اکنون با خروج نیروهای ناتو از افغانستان، امنیت افغانستان بر چین نیز می تواند اثرگذار باشد و این برای بیجنگ مهم است. بعد از سال های طولانی غیبت چین از تحولات افغانستان، اکنون این کشور با ارتقای روابط دوجانبه خود با کابل به "سطح استراتژیک"، در صدد است تا به هدف مهار هر نوع بحران احتمالی در آینده، با همسایه جنگزده خود رابطه نزدیک تری داشته باشد و از نزدیک در این کشور دخیل باشد.

با آنکه هنوز واضح نیست که روابط استراتژیک افغانستان در عمل به چه معنایی می تواند باشد، اما گرایش چین به سمت روابط نزدیک تر با کابل نمایانگر آنست که چین احساس می کند که زمان آن فرا رسیده است تا بدون از دست دادن وقت، روابط خود با افغانستان را تقویت کند و به سطح جدیدی ارتقا دهد. مقامات چینی این را اکنون بیشتر به این نتیجه رسیده اند که اوضاع امنیتی افغانستان تاثیر مستقیم بر امنیت چین خواهد داشت. خروج نظامی غرب از افغانستان در مقایسه با فرصت هایی که برای چین در افغانستان بوجود خواهد آورد، به وضوح مشکلات بیشتری را برایش به همراه خواهد داشت.

اما بسیاری از کارشناسان هشدار می دهند که بعد از مدت طولانی غیبت چین از صحنه بازی در افغانستان و واگذار کردن همه چیزها به امریکایی ها، اکنون چین در شرایطی قرار ندارد که بتواند در افغانستان اعمال نفوذ کند. یک تحلیلگر امور آسیا در آکادمی علوم اجتماعی چین، که یک مرکز تحقیقاتی وابسته به دولت چین است، می گوید که "ما نمی توانیم نقش برجسته ای بازی کنیم زیرا ما حضور برجسته ای در افغانستان نداریم." در حالی که امریکا در حال ترک افغانستان است، اما چین نیز تمایلی نخواهد داشت تا حضور نظامی در افغانستان داشته باشد. چین تاکنون کمتر در ماموریت های صلحبانی حضور داشته است و حضور نظامی چین در آینده در شرایط حاضر برای مقامات دولت چین غیر قابل تصور می نماید.

امنیت منطقه:
روابط نزدیکتر میان افغانستان و چین، می تواند کمک های بیشتر را از چین به سوی افغانستان جلب کند؛ پروژه های زیربنایی افغانستان را تقویت کند و نقش چین در آموزش و تجهیز نیروهای مسلح افغانستان را افزایش خواهد داد. با توجه به اینکه چین یکی از کشورهای عمده عضو سازمان همکاری های شانگهای است، حمایت های امنیتی چین از افغانستان می تواند از طریق این سازمان صورت گیرد. سازمان همکاری های شانگهای که توسط چین و روسیه رهبری می شود، به تازگی جایگاه تازه ای را به عنوان عضو ناظر در سازمان شانگهای، برای افغانستان اعطا کرده است.

به نظر می رسد بیجنگ اکنون متمایل است تا نقش دیپلماتیک خود را بصورت محتاطانه ای در بحران افغانستان افزایش دهد. در نشست سه جانبه چین، افغانستان و پاکستان در ماه فبروری گذشته، که به میزبانی بیجنگ صورت گرفت، این پیام قابل مشاهده بود که این کشور می خواهد نفوذ خود را در مسائل امنیتی افغانستان افزایش دهد. بر اساس گزارش ها، در این نشست دیپلمات های چینی تلاش کردند تا دولت های افغانستان و پاکستان را متقاعد سازند تا برای کنترول بیشتر در مناطق مرزی میان دو کشور در مناطق قبایلی، بصورت نزدیکتری با هم کار کنند.

بر اساس گزارش ها، جدایی طلبان مسلح اویغوری های چین، که خواهان استقلال منطقه مسلمان نشین سینکیانک چین، منطقه ای در مجاورت افغانستان و پاکستان است، در مراکز آموزشی در وزیرستان شمالی در شمالغرب پاکستان آموزش می بینند. با خروج نیروهای امریکایی و ناتو از افغانستان، آینده حضور اویغوری های جدایی طلب در مناطق غیر قابل کنترول مرزی میان افغانستان و پاکستان یکی از نگرانی های جدی مقامات چین به شمار می رود. هو جینتاو، رییس جمهور چین در رابطه با مناطق مرزی افغانستان و پاکستان گفت: "ثبات در این مناطق مرزی، از اهمیت ویژه ای برای امنیت ملی چین برخوردار است."

چرا چین نگران است؟
پس از آنکه نیروهای ناتو و امریکایی افغانستان را ترک کنند و طالبان همچنان درگیر جنگ با نیروهای امنیتی افغانستان باشند، چین نگران آن خواهد بود که شورشیان مسلح "جنبش استقلال ترکمنستان شرقی"، که از سوی بیجینگ به عنوان یک گروه ترویستی قلمداد می شود، در مناطق تحت کنترول طالبان برای خود پناهگاه بیابند. مقامات چینی همچنان نگران آن هستند که ادامه بی ثباتی در افغانستان، قاچاق مواد مخدر را از طریق سینکیانگ به آن کشور بصورت غیر قابل کنترول افزایش خواهد داد. از نگرانی های دیگر چین در منطقه ثبات پاکستان است که متحد نزدیک چین به شمار می رود. چشم انداز ادامه جنگ در افغانستان و احتمال خیزش مجدد طالبان می تواند بصورت بالقوه ای بحران را به پاکستان سرایت دهد.

ادامه بحران در افغانستان می تواند پاکستان را به عنوان حیاط خلوت استراتژیک چین، در بحران غیر قابل پیشبینی گرفتار سازد. در عین حال، خلاء امنیت در افغانستان می تواند بیشتر به جنگ های نیابتی میان هند و پاکستان در این کشور دامن بزند و این به شدت چین را در موضع دشواری قرار خواهد داد. بسیاری از تحلیلگران چینی معتقدند که چین باید تلاش های بیشتری به خرج دهد تا از تبدیل شدن پاکستان به محل امن گروه های تروریستی جلوگیری کند، زیرا اگر بحران افغانستان ادامه یابد و به پاکستان سرایت کند، می تواند متحد استراتژیک چین را نیز دچار بحران سازد.

حضور همزمان با غرب:
با توجه به همگرایی محسوس چین و امریکا در رابطه با حضور دو کشور در افغانستان، به نظر می رسد منافع چین در افغانستان بصورت قوی با منافع کشورهای غربی در این کشور همخوانی و سازگاری دارد. چینی ها نیز اکنون همانند غربی ها خواهان افغانستان باثبات و مرفه است که بتواند شریک خوب تجاری و بازار پررونق برای صادرات چین باشد و اینکه شرکت های چینی در این کشور جاده بسازند و منابع زیرزمینی این کشور را استخراج کنند.

از سوی دیگر، ثبات در افغانستان با ثبات در آسیای میانه مستقیما مرتبط است و ثبات در آسیای میانه به چین این امکان را می دهد تا ایالت مسلمان نشین سینکیانگ را که فقیرترین ایالت چین به شمار می رود، توسعه دهد. در جریان یک دهه گذشته، چین حضور چشمگیری در افغانستان نداشته است. شرکت های دولتی چین در فعالیت های جاده سازی در افغانستان حضور داشته اند و 3.5 میلیارد دالر را در استخراج معدن مس سرمایه گذاری کرده اند؛ اما بر اساس آنچه سفارت چین در کابل می گوید، این کشور در جریان یک دهه گذشته فقط 246 میلیون دالر به افغانستان کمک کرده است؛ که حدود یک دهم کمک های جاپان و به اندازه نصف کمک کوریا برای افغانستان است.

تاکنون که چین همواره از نزدیکی پایگاه های نظامی ناتو با قلمرو چین نگران بوده، دستکم از یک جهت آسوده خاطر بوده است؛ اینکه کسانی هستند که بحران افغانستان را حل کنند. اما اکنون چین با این واقعیت مواجه است که زمان خروج ناتو فرا رسیده است و این کشور باید با پیامدهای "خروج" آماده باشد. شاید در غرب بسیاری ها به این فکر باشند که با خروج ناتو از افغانستان، دیگر افغانستان ربطی به آنها ندارد، اما از جانب دیگر، چینی ها اکنون با این واقعیت کنار می آیند که افغانستان بعد از دوره 2014، از اهمیت بالایی برای کشورشان برخوردار خواهد بود.