منبع: ‌کریستین ساینس مانیتور / برگردان:‌ عبدالاحد بهرامی

با آنکه چشم انداز جنگ افغانستان چندان دور به نظر نمی رسد، اما همگان انتظار ندارند این جنگ در دو سال آینده واقعا به پایان رسیده باشد. خروج کامل نیروهای ناتو و امریکا از افغانستان در سال 2014، تاثیر عمیق و مستقیم بر امنیت، اقتصاد و جامعه در این کشور خواهد گذاشت. در این جا پنج حوزه که بیشترین نگرانی ها در بعد از 2014 به آنها مرتبط خواهد بود،‌ بررسی می شود.

امنیت و طالبان:
عمده ترین و فوری ترین نگرانی در رابطه با خروج امریکا از افغانستان اینست که این موضوع چه تاثیری می تواند بر امنیت افغانستان داشته باشد. پیکارجویان طالبان و گروه های دیگر شورشی، هنوز هم بصورت ممتد حملات منظمی را علیه نیروهای خارجی و نیروهای اردو و پولیس افغانستان راه اندازی می کنند؛‌ نیروهایی که بعد از سال ها آموزش از سوی نیروهای ناتو،‌ هنوز به نظر نمی رسد کامل آماده باشند بصورت مستقل خود مسئولیت تامین امنیت کشور را به تنهایی بر عهده گیرند.

بعضی از مقامات افغان اخیرا از برنامه های فزاینده و در حال تسریع امریکا برای پایان دادن به نقش رزمی نیروهای این کشور یکسال زودتر از موعد 2014، ابراز نگرانی کرده اند. پس از آنکه این برنامه غافلگیر کننده امریکا در ماه فبروری اعلام شد، یک مقام ارشد امنیتی افغان به نشریه "مونیتور"‌ گفت:‌ "برنامه ای که پایان نقش رزمی نیروهای امریکایی را یکسال به جلو اندازد، روی تمام "برنامه انتقال" خط می کشد. این برنامه جدید و غیرمنتظره امریکایی ها،‌ برخلاف جدول زمان بندی شده ی قبلی پروسه انتقال، تنظیم شده و ما را ناگذیر می سازد تا در تمام برنامه های خود برای آماده شدن عجله کنیم." به گفته این مقام افغان، "اگر امریکایی ها زودتر از موعد از نقش رزمی شان خود را عقب بکشند،‌ این بصورت حتم بر آمادگی و روند آموزش نیروها و تجهیز نیروهای پولیس تاثیر خواهد گذاشت."‌

از سوی دیگر،‌ نیروهای امنیتی افغانستان بصورت گسترده ای به تمویل کشورهای غربی متکی است. بعضی ناظران از آن نگرانند که اگر با خروج خارجی ها از افغانستان،‌ کمک های خارجی نیز محو شود، "نیروهای کافی امنیتی که باید از امنیت کشور را به ویژه در مناطق دورافتاده و ناامن تامین کنند،‌ وجود نخواهد داشت."‌
این نگرانی ها یکی از مهمترین عواملی بوده که ایالات متحده را واداشته تا به مذاکرات صلح با گروه های شورشی اقدام کند. اما در خوشبینانه ترین حالت،‌ این مذاکرات در کوتاه مدت نتیجه ای نخواهد داشت؛‌ تا حدودی به این دلیل که برنامه خروج امریکا از افغانستان از مدت ها پیش رسانه ای و عمومی شده؛ چیزی که جسارت و عدم تمایل طالبان را به ترک مذاکره و یا لااقل عدم جدیت در مذاکرات افزایش می دهد.

امنیت و مواد مخدر:‌
افغانستان بیش از نود درصد تریاک در جهان را تولید و صادر می کند و تقریبا یک سوم درآمد ناخالص داخلی این کشور از این تجارت غیرمشروع عاید می شود. بسیاری نگران آنند که خروج نیروهای غربی از افغانستان،‌ منجر به رونق بیشتر بازار هرویین شود؛‌ چیزی که بیشترین سود آن نصیب طالبان و گروه های شورشی خواهد شد.

نازیه حسین،‌ در تحقیقی برای مرکز تروریزم،‌ جرایم انتقالی و فساد در دانشگاه امریکایی جورج میسن، می نویسد:‌ "با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان،‌ قاچاق مواد مخدر در این کشور بصورت وحشتناکی اوج خواهد گرفت."‌ جنرال خدایداد،‌ وزیر سابق مبارزه با مواد مخدر به روزنامه دیلی تلگراف گفت که "‌با خروج نیروهای خارجی در سال 2014، تجارت مواد مخدر کاملا از کنترول خارج خواهد شد و همه ولایت ها بیشتر و بیشتر به طرف کشت خشخاش روی خواهند آورد."‌

اما معضل تریاک و تجارت نامشروع مواد مخدر ممکن است هیچگاه قابل حل نباشد؛‌ چه آنکه این تنها طالبان نیست که از آن سود می برند بلکه مقامات دولتی نیز از آن بی بهره نیستند. یک عضو موسسه تحقیقاتی بروکینگز (Brookings) می گوید که مظنونان دست داشتن در قاچاق مواد مخدر افرادی چون عبدالرازق رییس پولیس قندهار،‌ مطیع الله خان یکی از جنگسالاران حامی دولت و تعدادی دیگر از مقامات دولتی را شامل می شود. حتی قبلا گزارشی منتشر شده بود که گویا نیروی هوایی ارتش افغانستان نیز در قاچاق مواد مخدر دست دارند؛‌ ادعایی که از طرف مقامات نیروی هوایی رد شده است.

موسسه تحقیقاتی Cato در گزارشی می نویسد که "بسیاری از جناح های حامی دولت، تا خرخره در تجارت مواد مواد مخدر غرق اند. در واقع،‌ بسیاری آسانتر خواهد بود، اگر این طور سخن بگوییم که کدام مقامات دولتی در تجارت تریاک آلوده نیستند، تا اینکه بگوییم که چه مقاماتی آلوده اند و فهرست مقاماتی که در این تجارت دست ندارند، بسیار کوتاه تر از لیستی مقاماتی خواهد بود که به نحوی در تجارت مواد مخدر دست دارند."‌

اقتصاد افغانستان:‌
خروج ایالات متحده امریکا از افغانستان تاثیر عمیق و گسترده ای بر اقتصاد این کشور خواهد داشت.
تام پتر، در نشریه مونیتور اخیرا نوشت که 90 درصد بودجه دولت افغانستان از منابع خارجی تمویل می شود و 97 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور با اتکا به کمک های خارجی و مصارف نظامی نیروهای ائتلاف بین المللی عاید دولت می شود. بانک جهانی هشدار داده است،‌ در صورتی که کشورهای کمک کننده خارجی کمک های خود را زود قطع کنند،‌ اقتصاد افغانستان با تهدید سقوط و از هم گسیختگی مواجه خواهد شد.

از سوی دیگر،‌ تلاش های دولت افغانستان برای احیای صنایع جدید از قبیل استخراج منابع طبیعی،‌ هنوز زود است که بتواند نتیجه ای قابل توجه داشته باشد. روزنامه اندپندنت می نویسد که چینی ها معدن مس عینک لوگر را استخراج خواهند کرد که گفته می شود دومین بزرگترین معدن دست نخورده مس در سطح جهان است. همچنان شرکت های هندی قرار است در بخش معادن آهن افغانستان سرمایه گذاری کنند. اما با همه اینها،‌ آغاز استخراج این منابع زیرزمینی احتمالا سالها بعد آغاز خواهد شد.

ثبات منطقه ای:‌
خروج امریکا همچنان خلا ژئوپولیتیکی در منطقه ایجاد خواهد کرد که بر ایران و پاکستان، دو همسایه عمده افغانستان تاثیر خواهد گذاشت. شجاع نواز در نشریه فارن پالیسی می نویسد که پاکستان نگران بی ثباتی بالقوه افغانستان بعد از خروج امریکا از این کشور است. تبعات هر نوع جنگ احتمالی در افغانستان برای پاکستان "سرازیر شدن میلیون ها پناهجو و دورنمای نگران کننده تبدیل شدن مجدد این کشور به پناهگاه بنیادگرایان طالبان پاکستانی و گروه های دیگر ضد دولت اسلام آباد" خواهد بود. ‌

‌این چالش دومی،‌ دقیقا برگشت چالشی خواهد بود که اکنون نیروهای ناتو و امریکایی با آن دست و پنجه نرم می کنند:‌ جنگجویان افغان در آنسوی مرز مشترک با پاکستان پناه می گیرند؛ جایی که نیروهای خارجی نمی توانند آنها را تحت تعقیب قرار دهند. اما زمانی که نیروهای ناتو و امریکایی افغانستان را ترک کنند پاکستان همین مشکل را خود با گروه های بنیادگرای پیکارجوی مخالف دولت پاکستان خواهد داشت؛ شورشیان بالقوه ای که می توانند در اینسوی مرز در داخل قلمرو افغانستان پناه گیرند.

تداوم رقابت ها میان هند و پاکستان، چشم انداز نگران کننده ای را برای افغانستان ترسیم می کند؛‌ اما اظهارات مقامات پاکستانی اخیرا نشانه هایی از این دارد که این کشور با افغانستان پس از 2014 می تواند کنار آید و سخنان مقامات پاکستانی که از مذاکرات صلح حمایت کرده و از شورشیان خواسته اند به روند مذاکرات با دولت افغانستان بپیوندند،‌ خوشبین کننده است.

دولت افغانستان در سال های اخیر تلاش کرده سیاست متوازنی را در منطقه و به خصوص در قبال هند و پاکستان دنبال کند و در عین روابط نزدیک با هند به پاکستان نیز پشت نکرده است.

ایران به عنوان همسایه عمده دیگر افغانستان،‌ پس از خروج غربی ها از این کشور، نقش برجسته تر و موثرتری بر وضعیت افغانستان خواهد داشت. مرکز تحقیقات استراتژیک و مطالعات بین المللی یک مرکز پژوهشی وابسته به دو حزب دموکرات و جمهوری خواهان می نویسد که تاکنون ایران نفوذ مثبت و سازنده ای را در غرب افغانستان اعمال کرده و در بخش های باثبات سازی و توسعه این منطقه کمک کرده است.

اما با آنهم گهگاهی از حملاتی علیه منافع امریکا در افغانستان حمایت کرده است. این مرکز هشدار می دهد که زمانی که امریکا از افغانستان خارج شود،‌ ایران تلاش خواهد کرد تا نفوذ خود را در این کشور توسعه دهد که در آن صورت روابط خصومت آمیز امریکا و ایران حتی تیره تر هم خواهد شد.

مرکز تحقیقات استراتژیک و مطالعات بین المللی همچنان متذکر می شود که ایران در صدد روابط حسنه ای با پاکستان است و بر این اساس، این دو کشور برای جلوگیری از بی ثبات شدن افغانستان با هم همکاری خواهند کرد. اما موانع متعدد دیگر از قبیل شکاف منطقه ای سنی-شیعه و منافع امنیتی ناهمگون این کشورها می تواند مانعی در برابر توسعه بیشتر روابط پاکستان و ایران باشد. از طرفی، کشورهای همسایه افغانستان هنوز هم میزبان میلیون ها مهاجر افغان است و موضوع مواد مخدر و نگرانی های گسترش تروریزم این دو کشور را احتمالا تا حدی متقاعد می سازد که کمک برای باثبات سازی افغانستان، به سود خود این دو کشور نیز خواهد بود.

اصلاحات اجتماعی:‌
خروج امریکا از افغانستان همچنان نگرانی هایی را در رابطه با تحولات و اصلاحات اجتماعی در افغانستان ایجاد می کند و اینکه بر سر اصلاحات شکننده اجتماعی در این کشور که بعد از سقوط طالبان صورت گرفته چه خواهد آمد؛ به ویژه اصلاحاتی که در بهبودسازی وضعیت زنان در این کشور در طول یک دهه گذشته صورت گرفته است. به اساس گزارش ها،‌ اکنون حدود 2.4 میلیون دختران دانش آموز در حال آموزش در مکاتب اند؛‌ ارقامی که در مقایسه با رقم 5000 نفری در دوره طالبان،‌ بسیار چشمگیر است. و اینکه اکنون زنان می توانند به سیاست بپردازند و در خارج از خانه های خود به کار بپردازند.

به گزارش نشریه مونیتور، بسیاری اکنون در افغانستان ابراز نگرانی می کنند که تبعیضات سابق علیه زنان اکنون بصورت خزنده ای در حال برگشت است. کرزی اخیرا از بیانیه ای اعلام حمایت کرد که از سوی شورای علما،‌ ارگانی که از سوی دولت این کشور حمایت می شود،‌ صادر شده بود،‌ مبنی بر اینکه مردان با زنان مساوی نیستند و زنان با مردان باید در اماکن عمومی از هم جدا باشند. رییس جمهور افغانستان بعدا گفت که شورای علما حقوق و آزادی زنان را محدود نمی کند بلکه قوانین اسلامی را تطبیق می کند.

با اینکه به نظر می رسد، این سخنان حامد کرزی به مذاکرات صلحی مرتبط باشد که رییس جمهور افغانستان بر آن اعتبار سیاسی خود را هزینه کرده و این موضوع یک آزمون مهم برای دولت وی به شمار می رود؛ به خصوص در شرایطی که نیروهای خارجی در حال خروج از این کشور هستند و حامد کرزی نیز رویکرد تسریع بخشیدن به خروج نیروهای خارجی را در پیش گرفته است.اکنون همین مذاکرات صلح با طالبان، نگرانی های بیشتری را درباره وضعیت و حقوق زنان افغان در بعد از 2014 دامن زده است.

اما نگرانی ها در این رابطه فقط به مذاکرات صلح با شورشیان محدود نمی شود. در این اواخر، گزارش های نگران کننده ای از محدود شدن حضور زنان در بخش های اجتماعی و به خصوص در ساختار و ادارات دولتی منتشر شده است. همچنان روزنامه امریکایی نیویورک تایمز ماه گذشته گزارش داد که نگرانی های مشابهی در رابطه با تلاشی های توهین آمیز زنان بازدید کننده از زندان های افغانستان برای دیدار با بستگان زندانی شان، در حال افزایش است.

کنت رود، مدیر اجرایی سازمان دیده بان حقوق بشر در یک کنفرانس خبری، با ابراز نگرانی از شرایط جاری، آینده وضعیت زنان افغان را شکننده و مبهم توصیف کرد و گفت:‌ در شرایط حاضر، وضعیت زنان در افغانستان متزلزل و مخاطره آمیز است. در ده سال گذشته دستاوردهای قابل توجهی در بخش های آموزش زنان،‌ دسترسی زنان به خدمات صحی،‌ فرصت سفر و کار کردن در بیرون از خانه برای آنها وجود داشته است. این خیلی خوب است اما اکنون سوال اینست که ما چگونه این دستاوردها را حفظ می کنیم و چگونه به پیشرفت ها در بخش حقوق زنان تداوم می بخشیم.