منبع نیویورک تایمز / برگردان:‌ عبدالاحد بهرامی

ایالات متحده سرانجام موافقت کرد تا کنترول و اجرای عملیات های ویژه، به شمول عملیات های جنجال برانگیز شبانه که روابط دو کشور را در چند سال گذشته دچار تنش های جدی ساخته بود، به نیروهای افغان واگذار کند. بسیاری از ناظران باور دارند که در طول ده سال گذشته عملیات های شبانه یکی از موثرترین حربه نظامی نیروهای ناتو علیه شورشیان طالبان بوده است. این واقعیت که دیگر نیروهای امریکایی دیگر بر این عملیات ها کنترول ندارد، به این معنا خواهد بود که اطلاعات نظامی و استخباراتی مهمی که بر اساس آن عملیات نظامی صورت گیرد، می تواند در فرایند کند تصمیم گیری نیروهای افغان در اجرای عملیات ها به هدر رود.

علیرغم شک و تردیدهایی که فرماندهان امریکایی به سپردن این نوع مسئولیت های مهم به نیروهای افغان دارند،‌ این قرارداد عملا در عملیات های شبانه به نیروهای افغان توانایی وتو می بخشد و در انجام این عملیات نیروهای ویژه افغانستان، نقش مقدم را در تلاشی خانه ها خواهند داشت. تصمیم اجرای این عملیات ها توسط کمیته ای متشکل از چندین وزارت به شمول وزارت های دفاع، داخله و ریاست امنیت ملی به عنوان مرکز فرماندهی این عملیات ها گرفته خواهد شد. عملیات های شبانه باید مجوز رسمی قضات افغان را داشته باشند اما بر اساس این توافق، چنین عملیات هایی در شرایط حاضر می تواند بدون مجوز قضایی صورت گیرد تا زمانی که دادگاهی تشکیل شود که صلاحیت صدور مجوز قضایی را داشته باشد.

نیروهای امریکایی در این عملیات ها نقش حمایتی و کمک کننده ایفا خواهند کرد و مسئول بخش های لوجستیک در بخش های اطلاعاتی، ترانسپورت و در صورت ضرورت حمایت هوایی، سلاح های سنگین، کمک های طبی و کشف اطلاعات بعد از عملیات خواهند بود. یکی از مواد جنجال برانگیز این توافق اینست که همه بازداشتی های این عملیات ها در بازداشتگاه نظامی نیروهای افغان نگهداری خواهند شد. نیروهای امریکایی فقط در صورتی از بازداشت شدگان بازجویی خواهند کرد که نیروهای افغان از آنها تقاضا کنند.

این موافقتنامه، مهمترین عملیات های ویژه را شامل می شود البته به استثنای عملیات هایی که توسط سازمان سی آی ای و عملیات های رزمی دیگری که بصورت یکجانبه توسط نیروهای امریکایی انجام می شود‌. این توافق یکی از موارد جدی اختلاف برانگیز در روابط امریکا و دولت افغانستان را از میان بر می دارد. رییس جمهور کرزی سالیان متمادی از انجام عملیات های شبانه توسط نیروهای امریکایی شکوه داشت و از آن انتقاد می کرد؛ عملیات هایی که در جریان آن، غیر نظامیان با سرزده وارد شدن نیروهای خارجی در جریان شب به خانه های شان وحشتزده می شدند.

با آنکه تلفات این گونه عملیات ها اندک است،‌ اما با آنهم تلفات غیرنظامیان که در اینگونه عملیات ها توسط نیروهای خارجی صورت می گیرد، باعث خشم گسترده افغان های محلی می گردد. همچنان حساسیت های فرهنگی شدیدی در برابر این عملیات وجود داشت؛ زیرا در این عملیات ها نیروهای خارجی نه تنها تقدس منازل مسکونی افغان های محلی را می شکستند بلکه سنت آنها را که بر اساس آن زنان از دید افراد نامحرم به ویژه خارجیان باید پوشیده باشند،‌ نقض می کردند.

همچنان در این عملیات ها که اغلب بدون مشوره با نهادهای افغان صورت می گرفت، مسئله نقض حاکمیت ملی برای رییس جمهور کرزی موضوعی غیر قابل پذیرش شمرده می شد. به گفته فرماندهان امریکایی، در این اواخر اکثر این عملیات با نقش رهبری آن توسط نیروهای افغان انجام می شده است و اکنون چنین چیزی با نهایی شدن توافقنامه،‌ رسما در کنترول افغان ها قرار گرفته است.

اما بعضی از ناظران این سوال را طرح می کنند که این موافقنامه با چنین سازوکاری برای آن در نظر گرفته شده است،‌ چگونه می تواند اجرا شود و با این پیچیدگی های آن به مرحله عمل درآید. نیویورک تایمز به نقل از مقامات امریکایی گزارش می دهد که "کمیته ای متشکل از وزارت خانه های امنیتی افغانستان تصمیم خواهند گرفت که چه وقت و به دنبال چه هدفی نیروهای ویژه اعزام شود." اما بعضی از ناظران این تردید را مطرح می کنند که چنین کمیته ای آیا می تواند کارایی و سرعت لازم را در عملیات ها داشته باشد.

یکی از دلایلی که نیروهای امریکایی تمایلی نداشتند اختیارات گسترده در رهبری عملیات های شبانه را به نیروهای افغان واگذار کنند، این بود که این عملیات ها بصورت گسترده ای موفقیت آمیز بوده است؛ طوری که شاید بتوان گفت که موثرترین حربه نظامی علیه شورشیان در جنگ ده ساله افغانستان.

صدها تن از فرماندهان طالبان بر اساس اطلاعات استخباراتی به دام انداخته شده اند؛ اطلاعاتی که معمولا فقط برای چند ساعت کارآمدی دارند، زیرا نیروهای طالبان و به ویژه فرماندهان آنها بصورت متواتری در حال تغییر مکان هستند و معمولا در جاهای متغییری می خوابند.

تصمیم گیری برای اجرای عملیات شبانه توسط کمیته ای که از سوی چند وزارت و ریاست اداره می شود، خیلی زمانبر خواهد بود و در واقع این موافقتنامه، از یک جهت بروکراسی پیچیده ای را در فرماندهی عملیات ویژه ای بوجود آورده است که موفقیت آن به سرعت در تصمیم گیری آن بستگی دارد؛ چه آنکه بطور معمول هدف مورد نظر به سرعت در حال تغییر مکان است.

از آنجا که نیروهای امریکایی فقط نقشی در حد مشاوره و همکاری را در این عملیات ها دارد، و آنهم در صورتی که کمیته فرماندهی نیروهای امنیتی افغان از آنها کمک بخواهند، در این صورت ممکن است اطلاعات حساس و از لحاظ عملیاتی باارزش در گیرودار تصمیم گیری های کند منابع قضایی و امنیتی ضایع شود و حتی ممکن است عملیات ویژه مورد نظر اصلا اجرا نشود. چنین چیزی ممکن است به نفع گروه های شورشی بینجامد؛ آنهم در شرایطی که جنگ افغانستان به مرحله ای از روابط دولت افغانستان و ایالات متحده در آستانه سال 2014 وارد می شود که برای آینده دولت افغانستان سرنوشت ساز خواهد بود.

از طرف دیگر، توافق امریکا و دولت افغانستان بر سر عملیات های شبانه،‌ مانع بزرگی را برای نهایی ساختن پیمان استراتژیک میان کابل و واشنگتن از میان برداشت. این توافق بعد از آن صورت می گیرد که یکماه پیش دو کشور در مورد سپردن کنترول زندان بگرام و 3000 زندانی آن به دولت افغانستان توافق کردند.

این دو موافقتنامه راه را برای پیمان استراتژیک میان دو کشور که ایالات متحده در صدد دستیابی به آن بود، هموار می کند؛ پیمانی که مسیر سیاست امریکا در افغانستان بعد از 2014 را روشن خواهد کرد. واشنگتن تلاش دارد تا این پیمان پیش از نشست ماه می سران ناتو در شیکاگو نهایی شود. انتظار می رود در نشست شیکاگو سند پیمان استراتژیک میان امریکا و افغانستان اعلام شود؛ با آنکه احتمالا جزئیاتی از آن هنوز هم اعلام نشده باقی خواهد ماند.

اما اکنون این سوال مطرح می گردد که حال که کنترول عملیات های ویژه به نیروهای افغان سپرده شده و در صورتی که این عملیات ها با رهبری نیروهای افغان بصورت سابق موفقیت آمیز نباشد، نیروهای خارجی تا اواخر سال 2014 یعنی در جریان سه سال دیگر با چه موفقیتی عمل خواهند کرد؟‌ این توافقنامه اکنون می تواند راه را برای پیمان جامع تر و به تبع آن تعهد جدی تر و تعریف شده تر امریکا در افغانستان باز کند اما همچنان می تواند برای امنیت افغان ها در کوتاه مدت،‌ مخرب و ویرانگر باشد.