افغانستان از بسیاری جهات نسبت به کشورهای دنیا متفاوت و غیرمتجانس می باشد. یکی از جهات متفاوت و غیرمتجانس بودن را در حکومتداری می توان مشاهده کرد. حکومتداری در افغانستان چه از نوع سوسیالیستی و کمونیستی آن، یا نوع اسلامی و طالبانی، و نیز از نوع دموکراسی آن بسیار شگفت انگیز و محیرالعقول می باشد.

اعجاز این محیرالعقول بودن و شگفت انگیزی اینست که هم اکنون افغانستان در عرصه تروریسم و عملیات های انتحاری درصدر قرار گرفته و انتحاری های آن برای عملیات خود کشانه و کشتن مردم غیرنظامی بنام دین لحظه شماری می نمایند؛ هم چنین در زمینه کشت و تولید و قاچاق موادمخدر درصدر فهرست جهانی قرار گرفته است؛ و نیز در فساد اداری و بی کفایتی مدیریتی درمیان همه کشورهای جهان پیشگام بوده و امتیاز نخست را از آن خود ساخته است.

یکی از شگفتی های حکومتداری در افغانستان وجود تعداد انبوه و صف طویل مشاوران ریاست جمهوری می باشد که از تعداد درباریان و ثناگویان و ریزه خواران شاهان تاریخ فزونی گرفته است. بر اساس یک تحقیق تازه مجموع مشاوران رئیس جمهور به صدوده نفر می رسند. بی سوادی و ریزه خواری از ویژگی های مهم این مشاوران شمرده شده است .

گفته شده است که بعضی از آنان رتبه وزیر مشاور را هم دریافت کرده اند. این تحقیق می افزاید که شصت مشاور که عنوان وزیرمشاور را بدست آورده اند هر یک در یک ماه پنج هزاردالر امریکایی معاش دریافت می نمایند! بسیاری از این مشاوران به جز اخذ معاش یا برخوردار شدن از ریزه خواری سفره ریاست جمهوری ، در طول یک سال هرگز رئیس جمهور را از نزدیک نمی بینند! چنانچه یکی از مشاوران چنین میگوید:"ما رئیس صاحب جمهور را به ارتباط اینکه مشاوره یی به ایشان بدهیم ملاقات نه کردیم ، یعنی در ارتباط به اموری که مشاورین مشوره می دهند حدود یک سال است که ملاقات نه کردیم."

اما گفته می شود که از میان صدوده مشاور و خوابگزار اعظم ، فقط ده تن آنان توفیق می یابند که فقط برای تصمیمات رئیس جمهور و یا اظهارات ایشان در حضر و سفر، در خلوت و جلوت سرتکان داده و آن را تایید نمایند! چنانچه یکی از مشاورین بسیار نزدیک به رئیس جمهور چنین اعتراف می نماید: "من و چندتن دیگر همیشه با رییس جمهور ملاقات داریم، اما بقیه حتی در یک سال نه می توانند رییس جمهور را ملاقات کنند.

به همین خاطر من به رییس صاحب جمهور گفتم که این یک مصرف اضافی است. زیرا کار اینها( به استثنای خودم ) نسبت به مصرف شان کم است." قوم، مذهب، دین، قضا و... هرکدام سکویی است که مشاوران در آن قرار گرفته و تحت پوشش آن ارتزاق می نمایند. جای بسیار شگفتی است که بعضی از این مشاورین محترم از وضع موجود راضی نبوده و اظهار میدارند با این مصرف گزاف چیزی برای پس انداز باقی نمی ماند.

زیرا برای هر مشاور حداقل یک موتر مدل جدید، دو محافظ ، سه کارمند خدماتی و مصارف روزانه از جمله امتیازات عادی است که همه مشاوران ریاست جمهوری از آنها بهره مندند. در این تحقیق از قول یکی از مشاورین که در یک ساختمان اجاره یی زندگی میکند آمده است: این ساختمان ماهانه شش هزار و پنج صد دالر کرایه گرفته شده است. او می گوید" سه ماه است که در این پست مقرر شده ام ، اما در این سه ماه تا حال رئیس صاحب جمهور را نه دیدم. چون ما هم تقاضای ملاقات نه کردیم و رییس صاحب جمهور هم تقاضایی نه کردند که با هم دیداری داشته باشیم."

در ادامه یکی از مشاوران نارضایتی خود را با شکسته نفسی تمام چنین ابراز میدارد: از همین 45 هزاری که ما معاش میگریم یک مقدار آنرا به راننده کمک می کنیم چون معاشش کم است یک مقدار کمک به خانه سامان می کنیم همچنان به محافظین خود نیز کمک می کنیم ."

نکته مهم و جالب دیگر نحوه گزینیش این مشاوران می باشد. شیوه گزینیش آنان را بهتر است از زبان خودشان نقل قول نماییم، این مشاور که علت مقرری خود را بدرستی نمیداند ميگويد: " خودشان لطف کردند در دور سابق مره به حیث وزیر .... معرفی کردند، البته برخی از بزرگان دینی نیز این موضوع را پیشنهاد کرده بودند. اما من نتوانستم رای وکلا را بدست بیاورم .

یک تعامل رئیس صاحب جمهور دارد که در قسمت سرنوشت کسانی که نتوانند رای بدست آورند اخلاقا تصمیمی می گیرد شاید در قسمت من نیز این تصمیم اخلاقی و خیر را گرفته باشد!!" یکی دیگر از مشاورین در مورد چگونگی انتخاب خود بعنوان مشاور میگوید تقرر وی در این پست رابطه یی به برکناری اش از پست قبلی دارد.

همینطور یکی دیگر از مشاورین در مورد انتصابش چنین معترف است : من را به صفت مشاور وزارت ... مقرر کردند، اما بنا بر ملحوظاتی من به آنجا نه رفتم؛ بالاخره جناب رئیس صاحب جمهور من را به صفت مشاور شان تعیین کردند تا با آنها همکاری کنیم ، حالا در این پست کار می کنم.

اما هیچ کار بزرگی را که در ارتباط با مشاوریت باید می کردیم نه کردیم یا هم برای ما وظیفه یی سپرده نه شده است!! نتیجه این گزارش تحقیقی حاکی از آنست که رییس جمهور افغانستان با داشتن صدوده مشاور، بیشترین رقم مشاوران را در میان روسای جمهور جهان دارد.

اما باید پرسید برایند و کفایت این مشاورین چیست ؟ و در کجا می توان سراغ گرفت؟ آیا در جامعه ای که مردم آن از گرسنگی، فقر، بیکاری مجبور هستند به علف خواری روی بیاوراند، یا راه کشورهای بیگانه را در پیش گیرند، یا دست بخود کشی بزنند؛ بر اساس معلومات وزارت مالیه چگونه می توان پذیرفت که چهارمیلیون ودوصدهزار دالر امریکایی را معاش و مصرف مشاورانی قرار داد که نقشی جز همانند خوابگذار اعظم در دستگاههای سلطانی و شاهی داشته و هیچ منشاء اثر و خدمتی برای جامعه و کشور نیستند؟ آیا فسادی بالاتر از این و آشکارتر از این می توان سراغ گرفت؟ وقتی داعیه مبارزه با فساد گوش فلک را کر نموده و هیاهوی آن همه را حیرت زده کرده است؛ چرا مردم را فریفته و این همه دستگاههای عریض و طویل را برای هیچ و پوچ سرگرم ساخته و خود را به تغافل زنیم؟

اگر ادعای خدمت به وطن ، رعایت اصل شایسته سالاری ، مبارزه با فساد، غیرت و ننگ افغانی، استقلال و آبادی کشور صادقانه است علت انتصاب این همه مشاورین بی کفایت که فقط سرمایه ملت را بیهوده به مصرف می رسانند چیست؟
به نظر می رسد تا زمانی که فساد و امتیاز بخشی در سیستم و ساختار حکومت وجود داشته باشد به هیچ یک از ادعاهای سیاست مداران نمی توان اعتماد نمود.

هم چنین به صراحت می توان گفت که تمامی داعیه های چون استقلال طلبی و آبادانی کشور تزویر و نیرنگی است برای چپاول بیشتر و مصیبت کلانتر برای مردم و کشور. وجود دهها مشاور که اساسا هیچ فهمی از موضوع مشوره ندارند، و هیچ توجیه و مصلحت قانونی و ملی در تعیین آنان وجود ندارد، نمادی روشن از وجود فساد و یکی از مانع های عمده برای اصلاح اداره و نظام سیاسی کشور بشمار می آید.