صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

همگرایی منطقه ای نیازمند دیپلماسی قوی

-

همگرایی منطقه ای نیازمند دیپلماسی قوی

در آخرین روزهای هفته گذشته نشست سه جانبه افغانستان، ایران و پاکستان با موضوع بررسی چگونگی پیشرفت همکاری های منطقه ای برای توسعه مناسبات سه جانبه و همچنین تحکیم امنیت و ثبات در منطقه در اسلام آباد برگزار شد. برگزاری این نشست سه جانبه و انجام مذاکرات بین سه رئیس جمهور در اسلام آباد و دیدارهای دو جانبه روسای جمهور با یکدیگر و دیگر مقامات کشورهای یادشده و نیز امضا و صدور بیانیه مشترك در پایان این اجلاس در مرحله اول این موضوع را نشان داد که اراده ی مبتنی بر حل مشکلات و چالش ها و غلبه بر مسایل منطقه ای که بگونه اوضاع داخلی هر یک از کشورهای متذکره را نیز تحت تاثیر قرارداده و میدهد، وجود دارد.

بخصوص اینکه روسای جمهوری سه کشور هم جوار هر کدام درگیر مسایل حاد و حساسی داخلی و منطقه ای و بین المللی در شرایط کنونی می باشند. بنابر این نشست سه جانبه جهت دست یابی به اهداف مشترک بخاطر غلبه بر مسایل و چالش های موجود یک ضرورت اساسی به شمار می رفت. به همین جهت می توان به این فرضیه اشاره داشت که در نشست سه جانبه یادشده، هر کشور با توجه به مسایل و دیدگاههای خود در آن شرکت جسته بود.

بطور مثال آنچه که مقامات پاکستانی از برگزاری نشست سه جانبه دنبال می نمودند، از اهدافی که افغانستان در پی آن است بسیار متفاوت می باشد. به دنبال تیره شدن مناسبات امریکا و پاکستان این گمانه وجود دارد که اسلام آباد درپی آنست که این تیرگی را بگونه ای جبران نماید.

گفته می شود بدنبال اعلام نشست های احتمالی طالبان و امریکا در قطر، مقامات پاکستانی احساس نمودند که با وقوع چنین رویدادی و میزبانی یک کشور عربی، احتمالا ابتکار عمل را در عرصه سیاست افغانستان از دست خواهد داد یا کمرنگ و حاشیه ای خواهد شد. به همین جهت مقامات پاکستانی تلاش ورزیدند که با ایجاد هماهنگی و همسویی میان ایران و افغانستان با پاکستان این توازن را به نفع خود حفظ نمایند.

پاکستانی ها براین تصور بودند که با انجام این نشست و دست یابی به توافق های که همسویی های منطقه ای سه کشور را بازتاب خواهد داد، مقامات امریکایی درخواهند یافت که اسلام آباد را از عرصه سیاست افغانستان حذف نخواهند توانست و بایستی این کشور را در معادلات سیاسی بصورت جدی در نظر داشته باشند.

همینطور درباره ایران نیز این تصور وجود دارد که بدنبال شدت تنش های سیاسی اخیر میان آن کشور و امریکا، مقامات ایرانی تصمیم دارند که مواضع خود را در منطقه مستحکم سازند. آنان تلاش دارند که جبهه ضدامریکایی خود را بگونه های مختلف استحکام بخشند.

رویداد نشست اسلام آباد مناسب ترین گزینه و فرصتی برای ایران بشمار می رفت که یک همسویی منطقه ای را با کشورهای شرکت کننده بوجود آورد. اهمیت این نشست در آن بود که هر سه کشور شرکت کننده با یکدیگر دارای مرزهای مشترک طولانی می باشند.

ایران اگر قادر گردد در این زمینه اطمینان لازم را بدست آورد، یک امتیاز بزرگ و عمده را در اختیار خواهد داشت. به همین جهت ایران نیز هم چون پاکستان تلاش دارد تا پاکستان و افغانستان را در موضعی قرار دهند که سازش سریع با امریکا در آن امکان پذیر نباشد.

درپی چنین کوشش هایی است که مقامات پاکستانی به ایرانی ها وعده داده اند که در تقابل میان ایران و امریکا، پاکستان هرگز اجازه نخواهد داد که از خاک آن کشور بر علیه ایران استفاده شود. اما آیا واقعا پاکستان در مرحله نخست دارای چنین باورمندی می باشد؟ دوم اینکه آیا از چنین استقلال عمل و توانایی در برابر امریکا برخوردار خواهد بود؟ زیرا هم اکنون بخش اعظم امکانات مالی پاکستان، بخصوص در عرصه نظامی به کمک های امریکا متکی است.

آیا اسلام آباد در شرایط حساس و تهدیدکننده قادر خواهد بود که در برابر تهدید یا تطمیع واشنگتن برضد ایران تن در ندهد؟ به باورکار شناسان اگر اسلام آباد از چنین توانمندی برخوردار می بود باید در داستان کشتن بن لادن اثبات می نمود. ولی گمان می رود که در شرایط متشنج کنونی که ایران با کشورهای غربی دارد، حمایت این کشور همسایه مبنی بر اینکه پاکستان در کنار ایران باقی خواهد ماند از اهمیت زیادی، بخصوص در عرصه تبلیغاتی برخوردار می باشد.

اما اینک باید پرسید که این نشست برای افغانستان چه دست آوردی به همراه داشته است؟ آیا افغانستان قبل از حضور در این نشست دارای طرح بخصوص و انسجام یافته بوده است؟ آیا مقامات کشور قادر گردیدند که به اهداف تعیین شده دست بیابند؟
کار شناسان امور سیاسی بدین باور هستند که برگزاری چنین نشست هایی برای کشور مفید و ضروری می باشد.

زیرا افغانستان برای دست یابی به ثبات و استقرار صلح، هم چنین ادامه روند بازسازی علاوه بر همکاری ها و حمایت های بین المللی، به همگرایی منطقه ای نیز شدیدا نیازمند می باشد. چگونگی موضع گیری و دیدگاههای کشورهای منطقه و بویژه همسایگان در ارتباط با وضعیت داخل کشور از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد.

این اهمیت از آنجاناشی می شود که برخی از کشورهای منطقه، و بخصوص کشورهای همسایه طی چندین دهه گذشته بگونه ای با اوضاع سیاسی کشور درگیر بوده اند. اکنون نیز برای دست یابی به اهداف صلح طلبانه و بازسازی کشور باید همگرایی و همکاری جدی و صادقانه همسایگان را بدست آورد.

درغیر این صورت، غلبه بر وضعیت تنش آلود کنونی بسیار دشوار و پرهزینه به نظر می رسد. ولی نمی توان تردید داشت که ایجاد این نوع از همگرایی و همکاری منطقه ای و کشورهای همسایه نیازمند به یک دیپلماسی فعال می باشد. دیپلماسی که متاسفانه تاکنون کشور از آن محروم بوده است.

در خصوص نشست سه جانبه اخیر، باید گفت برای افغانستان این رویداد بنا به دلایل ذکر شده بسیار حایز اهمیت می باشد. از جانب دیگر وجود تنش در مناسبات اسلام آباد و مقامات امریکایی از یک سوی و نیز افزایش خصومت میان تهران و واشنگتن از سوی دیگر، برگزاری این نشست و دست یافتن به سمت و سوی مناسب اهمیت موضوع را چند برابر می سازد.

زیرا هر یک از کشورهای یادشده سعی دارند که در جهت استحکام مواضع شان، افغانستان را در کنار خود داشته باشند. به این جهت می توان گفت که آنچه برای افغانستان بسیار مهم و تعیین کننده می باشد این است که در نشست اسلام آباد و یا نشست های آتی بر مواضعی تاکید ورزد که نفع کشور در آن باشد. افغانستان نباید ابزار و اهرم فشار کشورها مورد استفاده قرار گیرد. مقامات کشور بایستی با نگرش واقع بینانه و به صورت مستقل حرف و ادعاهای خود را مطرح سازند.

بر اساس گزارش های نشرشده مقامات کشور علاوه بر ملاقات و گفتگو با مقامات پاکستانی، با شماری از شخصیت های سیاسی و مذهبی هم دیدار داشته اند و مواضع و دیدگاههای شان را جهت تقویت روند صلح و عدم مداخله و حمایت از گروههای دهشت افگن مطرح نموده اند. اما پاکستانی ها در مجموع هر نوع حمایت سیاسی یا نظامی را از نیروهای مخالف حکومت افغانستان، بویژه از طالبان رد کرده اند. حتا گفته می شود که میان رئیس جمهور و وزیرخارجه آن کشور بر سر موضوع فراهم ساختن زمینه ملاقات با ملاعمر، گفتگوهای تندی نیز صورت گرفته است.

در نهایت می توان گفت که در نشست های مشترک صورت گرفته میان افغانستان و دیگر کشورها، از جمله کشورهای همسایه همواره موضوعات و مسایل مختلفی مورد بحث قرار گرفته است. نشست اخیر نیز یکی از آن موارد بشمار می رود. بر اساس مفاد اعلامیه مشترکی که در پایان این نشست صادر گردیده است مهم ترین دست آوردی که در این باره ذکر شده عبارت است: نباید هیچ کشور در امور کشور دیگری دخالت نماید.

هم چنین تاکید بر حضور و یکپارچگی این سه کشور در مقابل مشکلات منطقه ای می باشد که با توجه به گذشته تاریخی و فرهنگی این کشورها آنها را در کنار هم نگه داشته است. البته مشکلات بزرگی نیز در روابط این کشورها وجود دارد که با عزم جدی و صادقانه هر سه کشور امکان حل آنها وجود دارد.

اما در باب دست آوردهای خاص این نشست برای افغانستان گفته می شود که معمولا این سفرها خصوصا در این نشست دستاورد مشخصی نداشته است. دلیل عمده این عدم موفقیت نداشتن استراتژی مشخص برای دست یابی به اهداف تعیین شده و نداشتن زبان دیپلماتیک قوی و صریح از جانب افغانستان در خصوص تقویت روند صلح و ثبات در کشور می باشد. دل خوش داشتن به برخی از رفتارهای مقطعی را نمی توان دیپلماسی عنوان کرد.

دیدگاه شما