تحولات افغانستان دارای پیچیدگی های است که بروشنی نمی توان در مورد این تحولات تحلیل کاملا مبتنی بر واقع و صد درصد درستی داشت. بدلیل آنکه برخی زوایای ناپیدا و نهانی وجود داردکه از دید شایدعالی ترین مقامات کشورمان نیز بدور نگه داشته می شود و حضور قدرتهای مختلف در افغانستان باعث شده است که ما یک مرجع تصمیم گیرنده واحد در کشور نداشته باشیم که بتواند در نهایت سرنوشت این کشور و مردمان آنرا تعیین نماید.

یکی از این نمونه های روشن و بارز تحولات سریعی است که گفته می شود به سمت صلح در جریان است و در روزهای اخیر یک هیات بلند پایه حزب اسلامی به کابل آمده اند تا نه با دولت افغانستان بلکه آنگونه که اعلام شده است با آمریکایی ها وارد مذاکره و گفتگو شوند.

گذارشهای ضد و نقیضی هم در مورد موافقت طالبان با آغاز گفتگوهای صلح وجود دارد ولی با همه ی اینها نگارنده براین باور است که صلحی هم اگر قرار باشد در افغانستان بیاید نه به خواسته ی طالبان است و نه به خواسته ی دولت افغانستان. بلکه ریشه ها و آبشخور آنرا جای دیگری باید جستجو کرد.

همه می دانیم که هزینه های مالی حضور نظامیان آمریکایی در افغانستان طبق آخرین آمارها و برآوردها بالغ بر110 میلیارد دالر در سال می باشد. طبیعی است که این هزینه سنگین در شرائط بد اقتصادی آمریکا برای این کشور قابل پذیرش نیست. این درحالیست که افکار عمومی آمریکا به همین دلیل به مخالفان اصلی جنگ تبدیل شده و اکنون بالای 60 درصد از شهروندان آمریکا مخالف جنگ افغانستان هستند.

بنا براین حزب دمکرات بدنبال چاره جویی در افغانستان است زیرا تداوم تحمل این هزینه های سنگین برای دولت آمریکا پی آمدهای خطرناکی برای این حزب خواهد داشت و جمهوری خواهان براحتی می توانند ضعف ها و ناتوانی دمکراتها در بهبود وضع اقتصادی آمریکا بویژه تحمیل هزینه های جنگ در افغانستان را وسیله قرار داده و در نهایت پیروز انتخابات اتی در آمریکا گردند.

زیرا بسیار از کارشناسان و آگاهان بر این باور اند که نظامی گری راه حل افغانستان نیست و باید چاره جویی های سیاسی صورت بگیرد به این ترتیب هم تلاشهای صلح و هم برنامۀ خروج نیروهای نظامی از افغانستان تا سال2014 بیشتر بدلیل نیازها و ضرورت های داخلی ایالات متحده آمریکا است تا دولت افغانستان و مخالفان مسلح آن.

اما اکنون یک پرسش بی نهایت مهم که می تواند مطرح باشد این است که براستی آمریکا به چه قیمتی می خواهد وضعیت افغانستان را طبق خواسته های خود سر و سامان دهد و در نهایت از این کشور خارج شده و هزینه های خود را کاهش دهد؟ در وضعیت کنونی و با توجه به آنچه گفته آمد طالبان احساس می کنند اقتدار لازم خود را حفظ کرده اکنون توان چانه زنی های بالای را دارند و آمریکایی ها نیز دیر یا زود از افغانستان خارج می شوند؛ بنا بر این طالبان به دنبال بیشترین و بالاترین امتیازات ممکن است تا بتواند خواسته های خود را بر دولت افغانستان و آمریکایی ها تحمیل نمایند.

شاید به همین دلیل اخیرا و همزمان با پیشرفت ها در مسیر صلح، طالبان افغانستان و پاکستان در رجز خوانی جدیدی اعلام کرده اند که آنان تمام توان خود را برای انجام عملیات بر ضد نیروهای خارجی مستقر در افغانستان متمرکز می کنند. روزنامه جنگ چاپ پاکستان می نویسد ملا محمد عمر رهبر طالبان اعلام کرده است طالبان افغانستان و پاکستان با تشکیل شورای پنج نفره با یکدیگر مذاکره کردند و به این نتیجه رسیدند که طالبان نیروی خود را برای نابودی نیروهای خارجی مستقر در افغانستان به کار گیرند.

به گفته این روزنامه، فرماندهان طالبان پاکستان که قرارداد تفاهم با طالبان افغانستان را به امضا رسانده‌اند عبارتند از: «مولوی نذیر» رهبر طالبان وزیرستان جنوبی، «حکیم الله محسود»، «مولانا ولی الرحمان»، «حافظ گل بهادر» رهبر طالبان وزیرستان شمالی و رهبر شبکه حقانی. انتشار این گزارشات در حالی است که کارشناسان اذعان می کنند خبرها و تحولات مهمی در زمینه فعالیت‌ها و مذاکرات جریان‌های افراط‌گرا در آینده‌ای نزدیک آشکار خواهد شد.

اما بالاترین خواسته طالبان تغییر کامل نظام سیاسی در افغانستان و کنار گذاشتن کامل رژیم کنونی است ولی معلوم است که این خواسته در شرائط کنونی عملی نیست و غربی ها هم به این خواسته طالبان جواب مثبت نخواهد داد. طالبان هم میدانند که آمریکا قصد خروج کامل از افغانستان را ندارد و صرفا استراتیژی خود در افغانستان را تغییر خواهد داد.

بنا بر این با حضور آمریکا در افغانستان طالبان سعی خواهند کرد خواسته های شانرا تعدیل کنند اما اگر قرار باشد طالبان از خواسته اصلی شان که تغییر کامل نظام کنونی است بگذرند درقدم بعدی چه خواسته ی را مطرح خواهند کرد؟ و دولت افغانستان با ایالات متحده آمریکا به این خواسته طالبان پاسخ مثبت خواهد داد؟ همانطوریکه قبلا در نوشته های قبلی نیز اشاره شده بود آمریکایی ها دو شرط برای طالبان گذاشته است یکی اینکه کاملا رابطه خود را با القاعده قطع کنند و با پذیرش قانون اساسی فعلی افغانستان وارد کابل شده و در قدرت سهم یگیرند.

اما ظاهرا طالبان همانگونه که همیشه اعلام کرده اند چنین شرطی را نمی پذیرند که اگر می پذیرفتند روند صلح به این اندازه طولانی نمی شد. اما شرط دومی که گفته می شود برای پذیرش طالبان و مذاکره با آنان مطرح است این است که شرق و جنوب افغانستان که عمدتا پشتون نشین است، به طالبان واگذار شود و مرز برای پشتون ها برداشته شود ولی برای دولت کابل و افغانستان باقی بماند.

ایالت های پشتون نشین افغانستان و پاکستان درهم ادغام شود و دراختیار طالبان قرار گیرد. بدین ترتیب اگر این گذارشها درست باشد افغانستان شکل جدیدی خواهد یافت و حتی این طرح آمریکا ممکن است به تجزیه افغانستان بینجامد. در چنین وضعیتی روشن است که اگرچه افغانستان تجزیه کامل نمی شود ولی بسترها و زمینه های تجزیه افغانستان کاملا آماده می شود و گام های نحستین به سمت تجزیه عملا برداشته می شود.

اما درصورت تحقق چنین طرحی در افغانستان سوال این است ک اولا اصلا صلح و ثباتی در افغانستان بوجود خواهد آمد؟ دوم اینکه به فرض هم که جنگ پایان یابد آیا دولت افغانستان حاضر است بهای مصالحه با مخالفان خود را تجزیه کشور یا حد اقل فراهم آوری زمینه های اولیه آن قرار دهد؟ درپاسخ پرسش اول باید گفت صلح و ثبات پایدار درکشور تامین نخواهد شد بلکه بیش از گذشته زمینه های اختلاف و تنش و جدایی میان اقوام افغانستان و مناطق مختلف شکل خواهد گرفت، و اینکه طالبان تنها به تسلط بر چند ولایت جنوب بسنده کند بسیار دور از واقعیت است مطمئنا آنان تلاش خواهد کرد تجدید قوا نموده و برای تصاحب مناطق بیشتر بجنگند و این یعنی یک جنگ خانگی تمام عیار درکشور که پایان آن ناپیدا است.

در پاسخ پرسش دوم باید گفت نباید دولت افغانستان حاضر شود که بهای صلح را با تجزیه کشور پرداخت نماید بلکه همانطور که بارها نویسنده بر آن تاکید کرده است باید روند صلح افغانی شود و تمامی طرفها به یک راه حل بین الافغانی بدور از دخالت های دیگران برسند این تنها راه نجات کشور است.

باید تمامی طرفهای درگیر در افغانستان این مسئله را درک کنند که بازی در میدان دیگران به نفع افغانستان و مردمان آن نیست باید به یک آشتی ملی تن داد و در چارچوب منافع و مصالح علیای افغانستان تصمیم گرفت و در غیر این صورت هرگونه راه حل دیگر به اشوبها، تنش ها و اختلافات بیش از گذشته منتهی خواهد شد و این را باید درک کرد که آمریکا هم برای همیشه حاضر نخواهد بود هزینۀ های جانی و مالی این جنگ طولانی را تحمل کنند.