در اکثر جوامع بشری به دلیل وقوع مکرر، محتمل و غیر محتمل حوادث و اتفاقات ناگوار، بخصوص حوادث و اتفاقات ناشی از طغیان طبیعت، ایجاب می کند که همواره نهادها و سازمان های وجود داشته باشد که برای جبران و یا لا اقل کاهش خسارات مادی و معنوی ناشی از این حوادث تلاش بکنند و برای قربانیان و متضررین بجا مانده امداد رسانی و کمک نمایند. در طول تاریخ وجود و حضور این گونه تشکل ها و تجمّعات محسوس بوده که وظایف و مسوولیت های این چنینی را به دوش داشته اند و به صورت رسمی و یا غیر رسمی( رضا کارانه) به امداد رسانی و کمک به افراد نیازمند می شتافته اند.

امروزه نیز در سراسر جهان تشکل های وجود دارد که مسئول رسیدگی به حوادث و اتفاقات ناگوار طبیعی و غیر طبیعی است؛ البته محدوده و قلمرو این تشکل ها با هم تفاوت دارند؛ به این معنا که برخی از آنها در محدوده ملی و بعضی دیگر فراتر از آن و در گستره جهانی مشغول امداد رسانی و فعالیت هستند که یکی از نمونه های بارز آن سازمان جهانی هلال احمر است.

در میان تشکل های که در این عرصه فعال هستند، می شود به تشکل های غیر رسمی و رضا کار اشاره کرد که در واقع به صورت خودجوش و داوطلب به فعالیت می پردازند. وجود این گونه تشکل ها و افرادی که در قالب آن به ارایه خدمات خود جوش می پردازند، علاوه بر اینکه از لحاظ مالی فشاری را بر دولت و در نهایت جامعه تحمیل نمی کند، باعث می شود که در هنگام وقوع حوادث و وقایع گسترده، جامعه کمتر دچار کمبود نیروی انسانی خدمت رسان شود و ابعاد فاجعه ها و دامنه خسارات ناشی آن، محدود و کم تر گردد.

اهمیت و ضرورت تشکل ها و گروه های رضا کار
همانطوری که اشاره رفت، در جوامع مختلف، در کنار نهادها و تشکل های رسمی فعال در زمینه خدمات رسانی و کمک های بشری به افراد نیازمند جامعه، گروه ها و تشکل های غیر رسمی و داو طلب نیز وجود دارند که به صورت خود جوش به ارایه خدمات موازی می پردازند و تلاش می کنند تا- هرچند به شکل غیر رسمی- دامنه امداد رسانی و کمک ها به دیگران را گسترده تر بسازند و از بروز فاجعه های گسترده و وسیع جلو گیری بکنند.

ظهور و بروز این گونه از تشکل های اجتماعی- خدماتی در واقع محصول اهمیت کاری و ضرورت وجودی چندی است که در ذیل مختصرا اشاره می شود:
-سازمان ها و گروه های رسمی هر جامعه به تنهایی قادر به ارایه خدمات ضروری و فوری بخصوص در هنگام وقوع حوادث تلخ به جامعه نیستند؛ زیرا ایجاد و حفظ تشکل های گسترده نیازمند تخصیص بودجه مالی هنگفت است، امری که بسیاری از دولت ها بخصوص دولت های فقیر قادر به تامین آن نیست.

به این دلیل، نهادهای رسمی محدود و دارای ظرفیت کوچک هستند و نیازمند وجود و همکاری سازمان های غیر رسمی هستند که به موازات آنها بتوانند این خدمات را ارایه نمایند. از این رو، وجود گروه های رضا کار می تواند هم از هزینه های دولت بکاهد و هم ظرفیت خدمات رسانی در همان عرصه را تقویت و پشتیبانی نماید.

- یکی دیگر از فواید گروه ها و تشکل های رضا کار این است، در صورت که نهادهای رسمی به هر دلیلی نتواند خدمات مطلوب امداد رسانی، فوری و ضروری را به نیازمندان عرضه کند، گروه ها و تشکل های رضا کار به کمک جامعه شتافته و خلاهای که از عدم فعالیت لازم نهادهای رسمی به وجود می آید، از این طریق پر می شود و کاستی ها- تا حدودی- جبران می گردد. از رو هم، جای هیچ گونه تردید و شکی وجود ندارد که این تشکل ها، درعین حال که همکار نهادهای رسمی است، بدیل و جایگزین آن هم می تواند در لحظات حساس و اضطراری باشد.

-از لحاظ عواطف انسانی و اخلاقی، بخش عظیم و وسیع از نیروهای بشری نهفته در جامعه، تمایل به کمک و مساعدت به انسان های هم نوع بخصوص هموطن، هم دین و هم کیش خود دارد؛ قطعا جلب و جذب همه ی افراد در نهادهای رسمی ممکن و میسر نیست و نمی شود همه آنها را زیر چتر تشکل های رسمی جمع کرد. اما سازمان ها و گروه های رضا کار این بستر و شرایط را فراهم می سازد تا از این منبع عظیم انرژی های خفته و نهفته عملا بهره برداری شود و این نیرو و توان را به سمت مثبت وشکوفا ساختن سوق دهد. سوق داد و جهت بخشی و سازمان دهی این بخش از جامعه در قالب تشکل های رضا کار، بدون تردید، خود ایجاد سرمایه چشم گیر و موثر است که نمی شود حتی با هزینه های بزرگ مالی آن را ایجاد کرد.

-از طرف دیگر، ایجاد تشکل های رضا کار، باعث می شود افراد مختلف که احساسات بشر دوستانه آنها غلیان می کند، به شکلی ارضا شود و از این طریق، احساسات نوع دوستی در جامعه گسترش پیدا کند. بدون تردید، کمک به توسعه و گسترش احساس انسان دوستی خود خدمت به بزرگ به جامعه بشری و فراهم ساختن زمینه های کمک های فردی و متقابل افراد جامعه به یکدیگر به حساب می رود.
اخلاق بشر دوستانه اسلامی و رضا کاری
بنی آدم اعضای یکدیگر اند که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی بدرد آورد روزگار دیگر عضو ها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی نشاید نهند نام تو آدمی
سعدی
اگر بینی که نا بینا و چاه است
اگر خاموش بنشینی گناه است

اشعار فوق در واقع ترجمه و تفسیر احادیث، آیات و روایات است که در اسلام مبنی بر نوع دوستی و لزوم کمک به دیگران نقل شده و مسلمانان مسئول و مکلف هستند که طبق محتوا و مفاد این دستور العمل ها، به تمام بنی نوع خود بخصوص مسلمانان همیاری و کمک نمایند.

در ادبیات اجتماعی اسلام، تمام افراد جامعه در برابر یکدیگر مسول هست و وظیفه دارند که بدردها، رنج ها و آلام آنان مطابق توان و استطاعت خویش رسیدگی کنند. بارز ترین مصداق کمک بدون شرط و انسان دوستانه در اسلام، کمک انصار به مهاجرین در صدر اسلام است که در هنگام ورد مهاجران مکه به شهر مدینه، ساکنان مدینه(انصار) تمام دارای و اموال خود را در اختیار بیجا شدگان (مهاجرین) قرار داد و با آنها تقسیم کرد.

در اکثریت قریب به اتفاق جنگ ها و یا حوادث که در صدر اسلام رخ داده است، نمونه های جامعه رضا کاران مشهود است و افراد که به صورت داو طلب و خود جوش به پشت جبهات نبرد به ارایه خدمات می پرداختند و یا در هنگام قحطی و زلزله به دیگران امداد می رساندند، به صورت بسیار واضح و مفصل نقل تاریخ شده است که برای پرهیز از اطاله کلام از ذکر آنها در اینجا خود داری می شود اما مخلص کلام اینکه مسلمانان هم در برابر جامعه اسلامی و هم در برابر دیگر افراد بشر پیرو هر دین و آیینی که باشد، مسولیت دارد تا به هنگام نیاز به کمک و یاری آنان بشتابد و رضا کاری اهمیت و جایگاه خاص در ادبیات اجتماعی اسلام دارد.

افغانستان و جامعه رضا کاران
از آنچه که گفته آمدیم، مسلما می شود به اهمیت و ضرورت جایگاه و حضور جامعه رضا کاران در افغانستان پی برد و به این نکته رسید که به چند دلیل عمده حضور فعال و تاثیر گذار رضا کاران در افغانستان بسیار حیاتی است:
-افغانستان کشور فقیر و نیازمند کمک های مالی و فنی کشورهای دیگر است؛ از رو واضح است که دولت توان ایجاد نهادهای رسمی رسیدگی به حوادث مختلف را ندارد و نمی تواند هزینه آنها را تامین نماید.

کشورهای جهان نیز به هر دلیلی از جمله نیاز مالی گسترده کشورهای فقیر و گاهی هم نامناسب بودن روابط سیاسی فیمابین، کمک های مورد نیاز را ارایه نخواهد کرد. لذا ضروری است که این نقیصه بخصوص نیروی انسانی مورد نیاز در داخل کشور فراهم باشد تا در هنگام نیاز و ضرورت از آنها استفاده شود.

-ابعاد و دامنه ی کمک رسانی در افغانستان بسیار گسترده است و فقر اقتصادی آسیب پذیری افغانستان را چندین برابر کرده است. دامنه های که بدون شک نیاز به کارهای گروهی وسیع دارد و این کار تنها با ایجاد و حضور گروه های رضا کار ممکن می شود.

- از لحاظ جامعه شناختی، حضور فعال گروه های رضا متشکل از اقشار و اقوام مختلف و پیروان مذاهب متعدد، باعث می شود که همدیگر پذیری انسانی و اجتماعی در کشور تقویت گردد؛ هم پذیری که طی بیش از چهار دهه جنگ بسیار آسیب پذیر و چالش بر انگیز گردیده است.البته فواید و لوازم دیگری نیز می تواند مطرح باشد که برای جلوگیری از اطاله مطلب از ذکر آنها صرف نظر می گردد.