افغانستان از معدود کشورهای جهان است که در آن سطح سواد و تخصص در حد بسیار پایینی قرار دارد و تا هنوز در دانشگاه های رسمی و مراکز عالی آموزشی این کشور سطوح بالای آموزش مانند دکترا وجود ندارد. ولی جالب این است که در چنین وضعیتی و در کمال ناباوری از روز جهانی محصل و دانشجو یعنی بیست و سوم عقرب تجلیل شایسته به عمل نیامد.

در حالیکه در این کشور که سطح سواد در پایین ترین حد ممکن قرار دارد و افغانستان بالا ترین درصد بی سوادان را در خود جای داده است باید از این روز به درستی تجلیل می شد و از این طریق توجه لازم به مقوله تحصیل و آموزش عالی در کشور می شد.

متاسفانه در افغانستان بدلایل مختلف از جمله ناامنی¬ها، فقر و عدم دسترسی مردم به امکانات بی سوادی همچنان در حال افزایش است. بنا براین انتظار آن بود که از روز جهانی محصل باید بگونه ای در سراسر کشور تجلیل می شد که فرزندان این مرز و بوم برای فراگیری تحصیلات عالیه بیشتر تشویق و ترغیب می شد ولی متاسفانه از این روز مهم در نقاط مختلف کشور تجلیل آن چنانی به عمل نیامد.

ظاهر امر این است که مسئولین و مقامات آن قدر سرگرم مقدمات برگزاری جرگه عنعنوی بودند، که فراموش نموده اند که کسانی دیگری هم غیر از آنان در این کشور حضور دارند، که چشم انتظار تجلیل روزی هستند که به نامشان نامگذاری شده است.

بسیاری از دانشجویان کشور از وجود چنین روزی حتی ابراز بی اطلاعی می نمایند و می¬گویند علت آن هم این است که هیچگاه مسئولین مربوط در این رابطه اطلاع رسانی نموده اند و برنامه ریزی برای اهداف کوتاه مدت و بلند مدت محصلین کشور انجام نداده اند.

متاسفانه در هیاهوی فعلی افغانستان، مسئولین کمتر به فکر مردم و به خصوص جوانان و محصلین هستند. امسال که این روز مصادف شده بود با زمان برگزاری جرگه عنعنوی که هر یک از دولت¬مردان افغانستان سعی می کردند بیشتر درگیر مسائل این مراسم باشند غافل از اینکه توجه به مشکلات و مسائل نسل محصل و جوان کشور از اولویت های اصلی این نظام باید باشد.

تاسف بار تر اینکه دانشجویان کشور در عصر تکنالوژی هنوز گرفتار نصاب کهنه درسی، اساتید غیرمسلکی و مشکلات فراوان دیگر نیز می باشند. این در حالیست که افغانستان اگر بخواهد از حالت بحرانی کنونی به سوی انکشاف و ترقی گام بردارد، باید بر نسل دانشجوی فعلی متمرکز شود تا نسل فردا، دانشجویانی متخصص و متعهد به بار آیند.

علاوه بر این رسیدگی به وضعیت جوانان و محصلین نقاط دور افغانستان نیز از وظایف دولت است اما می بینم که همه ساله بیشتر از 50 درصد متقاضیان ادامه تحصیل از تحصیل باز می مانند، هنوز ما با نبود مواد درسی مواجه هستیم، و هنوز در حدود 90 درصد محصلین کشور ما به کمپیوتر و اینترنت دسترسی ندارند.

یکی از مشکلات دیگر نسل دانشجو در کشور ما این است اکثر جوانان محصلی که از مکتب فارغ می شوند به دانشگاه¬ها جذب نمی گردند و یا فارغ التحصیلان دانشگاه¬ها همه به کار گماشته نمی شوند. این درحالیست که در کشورهای توسعه یافته به جوانان محصل و دانشجو به مثابه خون با ارزشی نگاه می شود که باید به رگ هاي حکومت تزریق شوند، ولی متاسفانه این امر در جامعه ما مورد توجه جدی نمی باشد.

بایسته آن است که مسئولین وزارت تحصیلات عالی و وزیر معارف از این روز تجلیل نمایند البته تجلیل از این روز در قالب کلمات و بدون عمل به شعارها هیچ نفعی برای دانشجویان کشور ندارد باید مسئولان کشور و نهادهای بین المللی زمینه ارتقاء ظرفیت های جوانان را با جستجوی راه های بهتر برای حل مشکلات آنان، فراهم آورند.

به هر حال بسیار روشن است که نبود نيروي انساني متخصص، تحصيل كرده و دردمند در يك كشور همواره مبارزه موثر با فقر و فساد و سرعت دادن به چرخه توسعه و ثبات را با مشكلات جدي مواجه مي سازد. مي توان گفت اينكه در افغانستان كنوني از وجود فساد و ارتشاء در دستگاه مديريت همه رنج مي برند، جنگ و خشونت همچنان ادامه دارد وهمه روزه قربانيان زيادي از اين آب و خاك مي گيرد يكي از عوامل اصلي آن نبود دانش و تخصص لازم در ميان توده جامعه و نسل جوان ما است.

بسيار از مشكلاتي كه اينك دامن گير جامعه افغاني است در جوامع ديگر بويژه جوامع توسعه يافته كه ميزان سواد و تخصص به حد قابل قبولي در ميان افراد جامعه است كاملا و خود بخود حل است. نخستين لازمه ي توسعه فكري و علمي دريك كشور بالا بودن سطح دانش، مهارت وتخصص افراد جامعه است.

بنا بر اين تا زمانيكه به تحصیلات تخصصی در افغانستان توجه جدی نشود روند توسعه ، ثبات و پيشرفت در هر عرصه ي با چنين مشكلات بزرگ روبرو خواهد بود.
این در حالیست که قرار است در سالهای آینده کم کم نیروهای خارجی و متخصصان کشور های مختلف افغانستان را ترک گفته و مسئولیت تامین امنیت و ثبات در کشور را به خود افغانها واگذار نماید. براستی اگر تا آن زمان دولت افغانستان نتواند نیروهای متخصص مورد نیاز را در ادارات و نهاد های مختلف کشور جذب نماید چه اتفاق خواهد افتاد؟ بدیهی است تا زمانيكه معضل تحصیلات عالیه در افغانستان وجود داشته باشد روند توسعه ، ثبات و پيشرفت در هر عرصه ي با مشكلات بزرگ روبرو خواهد بود.

از اين رو به نظر مي رسد دولت بايد تمام همت و تلاش خود را به خرج دهد تا به مسئله تحصیلات تکمیلی و عالیه در کشور توجه جدی صورت بگیرد زیرا تردیدی نیست که نيروي انساني بهترين و بزرگ ترين سرمايه براي يك سرزمين و ملت است بايد تمامي توان كشور براي تربيت نيروهاي انساني متخصص و متعهد و درد مند به كار گرفته شود تا افغانستان بتواند بهترين استفاده را از امكانات و داشته هايش ببرد.

اگر چنين نيروي در كشور بوجود نيايد اميدي براي بهبود اوضاع اقتصادي و معيشت مردم نخواهد بود. چه بسيار اند كشور هاي كه هيچ گونه ذخاير طبيعي مهمي ندارند اما قطب هاي قدرت وثروت در جهان اند. افغانستان با داشتن غنی ترین منابع زیر زمینی اگر نیروی متخصص کافی را در اختیار داشته باشد بزودی به جمع کشورهای توسعه یافته و ثروت مند خواهد پیوست.

دقیقا بدلیل نبود دانش، مهارت و تخصص لازم در میان نسل جوان افغانستان است که جامعه جهانی برای ساختن افغانستان نیز با مشکلات جدی روبرو اند. با وجود سرازیر شدن ملیاردها دالر ازکمک های جامعه جهانی در افغانستان و گذشت یک دهه از حضور نیرومند قوای بین المللی یاری امنیت در کنار دولت افغانستان هنوز هم شاخص های توسعه سیاسی اقتصادی افغانستان بسیار نامطلوب و نگران کننده است.

افغانستان همچنان از نبود یک ثبات نسبی سیاسی و نظامی رنج می برد. در چنین وضعیتی آیا می توان به آینده ثبات و توسعه در افغانستان امیدوار بود؟ آیا افغانستان توانسته است از این همراهی جامعه جهانی بخوبی بهره برداری نماید و به تقویت بنیاد های اقتصادی سیاسی اش همت نماید؟ از این سنخ پرسش ها همواره افکار عمومی در افغانستان را بخود مشغول می سازند اما مهمتر از همه اینکه براستی اگر پاسخ اینگونه پرسش ها مثبت نیست پس چه عواملی باعث شده است افغانستان نتواند آنگونه که باید در این ده سال اخیر برای توسعه و ثبات سیاسی خود از فرصت های موجود به خوبی بهره برداری نماید.

به باور نگارند نبود نیروی متخصص و آگاه در افغانستان باعث شد که افغانستان در دهه كنوني طلائي ترين فرصت ها و موقعيت ها را بدليل سوء مديريت و ضعف هاي جدي دروني از دست دهد. بنا براین اگر به ومقوله تخصص و بالا بردن سطح دانش و مهارت نسل محصل توجه جدی صورت نگیرد افغانستان دهه های متمادی دچار مشکل خواهد بود.