صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

رسانه؛ سیاست و امنیت

-

رسانه؛ سیاست و امنیت

کاركرد رسانه ها در جامعه بشري، همواره داراي اما و اگر هاي بسياري بوده است. در اين مقال صرف نظر از طرح اين ديدگاه، به جايگاه امنيت و سياست در متن فعاليت هاي رسانه ي پرداخته مي شود:
کارکرد سیاسی

درعرصه های سیاسی، وسایل ارتباط جمعی نقش غیر قابل انکار و موثری را داراست. از بسیج عمومی و جهت دهی افکارجمعی تا کمک به شیوه های حکومت داری، نظارت بر عملکرد و کارکردهای آرمان های دولتی، تقویت نهادهای مدنی، ترغیب شهروندان به مشارکت گسترده ملی، تحریک احساسات ملی وسیاسی جامعه، برملاساختن زد و بندهایی پشت پرده در جریانات سیاسی، انتقال پیام و خواست های مردم به دولت و منعکس ساختن فعالیت ها، برنامه ها وعملکردهایی دولت در جامعه و ...

در تاریخ معاصر، وسایل ارتباط جمعی در بقا ویا فنای دولت‌ها و دولتمردان تاثیرگذاری خاصی دارد و به کرات دیده شده است که در جوامع دموکراتیک، رسانه ها نقش نیرو و اهرم قوی فشار را در سمت و سو دادن جریانات سیاسی به عهده می گیرد، حتی دانشمندان علوم ارتباطات، هشدار داده اند که در حال حاضر سیاست های خارجی به وسیله این وسایل تعیین و جهد دهی می‌گردد که برای حاکمیت های ملی مفید و مطلوب نیست.

وسایل ارتباط جمعی در نهادینه ساختن پلورالیسم سیاسی، تبیین دیدگاه های احزاب مختلف و ترویج دموکراسی و... جایگاه ممتازی دارد، به خصوص در دوران گذار، کمک شایانی در پشت سر گذاشتن بحران می‌کند. چرا که : « از مولفه های اصلی دوران گذار، وجود رسانه هایی همگانی بارویکرد پلورالیتک به ارزشهای مدرن سیاسی و اجتماعی می باشد، زیرا که تنوع و تکثر رسانه های همگانی، موجب ارایه راهکارهای کثرت گرایانه فرهنگی ـ سیاسی بر دگردیسی بنیادهای سنتی جامعه، عمیقا تاثیر گذار بوده و موجب تسریع در روند جدید سیاسی و نهادینگی هنجارهای مدرن اجتماعی می گردد. در واقع برجستگی و برازندگی نقش رسانه ها در پیشرفت دموکراسی و تثبیت آن به عنوان یک الگوی مدرن سیاسی دارای نیرویی دگرگون ساز روابط و هنجار های عین سیاست و اجتماع است.»(1)

تفسیر و تحلیل های سیاسی برای ارایه راهکارهای موجود برای فایق آمدن بر چالش ها یا بحران های جامعه و پیش بینی جریانات وتحولات سیاسی یکی از دیگراز کارویژه های وسایل ارتباط جمعی است و به همین دلیل خبر خصوصا در ایالات متحده به میزان زیادی کنش های نخبگان سیاسی را بازتاب میدهد ، نخبگانی که برای شکل دادن به دستور کار خبری قدرت چشم گیری دارند. » (2)

وسایل ارتباط جمعی چهره های ناشناخته شده را به یک سیمای مشهود و ملی تبدیل می کند وقادر است برعکس آن نیز عمل نماید. گردانندگان این وسایل به راحتی می توانند یک سیاستمدار را از اریکه قدرت به زمین بکشاند و شخصیت او را دراذهان عامه مخدوش و مکدر سازد.
بر اساس برآوردها و مطالعات موثق، درجهان غرب، رسانه های ارتباط جمعی بیش از هر نهاد وارگانی در تعیین خط مشی سیاسی و دیپلوماتیک، برنده شدن یا نشدن افراد و احزاب در جریانات انتخابات، دوری یا نزدیکی دولت ها با یکدیگر، بازار های بورس سهام و ... نقش بسیار عمده واساسی دارند و به همین دلیل است که فعالین سیاسی قبل از هر اقدامی به نحوی سعی می کنند تا نظر گردانندگان رسانه های جمعی موثر را به طرف خود جلب نمایند.

سوزان کارتز با توجه به نقش و کاربرد وسایل جمعی در قضایای سیاسی، موانعی را بر می شمارد که از سوی سیاستمداران و دولت مردان درگیر با قضایای بر خبرنگاران و وسایل ارتباط جمعی در قلمرو تحت نفوذ خویش اعمال می نمایند تا از فشارهای سیاسی ناشی موضع گیری رسانه های جمعی درامان بمانند: « موانع مهمی بر سر راه ایفای نقش رسانه ها به عنوان عوامل تاثیر گذار بر اتخاذ خط مشی های سیاسی وجود دارد. به سبب امتناع دولت های دیگر در تعارض از صدور ویزا برای خبرنگاران رسانه ها، بمباران های مداوم و بی وقفه ای که مانع عبور و رفت و آمد ایمن روزنامه نگاران خارجی می شود. ... » (3)
مراد علی صدوقی، مشاور امنیتی رئیس جمهور وقت ایران ( سید محمد خاتمی) در کتاب تکنولوژی اطلاعاتی و حاکمیت ملی، در مورد نقش و تاثیر گذاری وسایل اطلاعات جمعی نوشته است: « برخی معتقدند که این ابزار موجب جابجایی قدرت از دولت ملی به بازیگران غیر دولتی فرا یا فرو ملی، شکستن انحصار کنترول و مدیریت دولت ها بر حجم عظیم اطلاعات، خدشه در سلسله مراتب های قدیمی، پخش واشاعه قدرت میان گروه ها و افراد، غیر ملی شدن وغیر سرزمینی شدن اقتصاد و سیاست، و ... و در نهایت فرارسیدن پایان عمر دولت ـ ملت هستند.» (4)

البته، نظریات دیگری نیز هست که به سر رسیدن عمر دولت ـ ملت را نه تنها تایید نمی کنند، بلکه : « معتقد به تجمع زدایی به بخش های کارکردی و شبکه ای شدن آنها باهمتایان خارجی‌شان بر اثر این تحولات هستند. تکنولوژی اطلاعاتی باعث متحول شدن رژیم حاکمیت ملی کنونی، رژیم حاکمیت جدید به نام حاکمیت مشترک را رشد می بخشد.»(5)

به هر صورت، تاثیرگذاری و نقش وسایل ارتباط جمعی در مسایل و قضایای سیاسی از مسلمات جهان امروز است و بخش بزرگی از رهبری سیاسی، اطلاع رسانی در مورد مسایل داخلی و جهانی، معرفی سیاستمداران، ایجاد دگرگونی در ساختارهای مستبدانه دولت ها و ... به عهده ی گردانندگان این ابزارها هستند و محتویات سیاسی این وسایل، توده ای بزرگی از ذهنیت شهروندان در مورد مسایل سیاسی را به وجود آورده و سازمان دهی می کنند.

کارکردهای امنیتی
امنیت و ناامنی از مقوله های مرتبط با چگونگی احساس افراد وگروههای خرد وکلان نسبت به فضای موجود اجتماعی می باشد. امنیت بحث پیچیده ای است که دلایل و عوامل آن، ریشه در خواست ها، مطالبات و نگرش های عناصر تشکیل دهنده یک جامعه دارد و برقراری امنیت و یا وجود ناامنی، خود بیانگر میزان و سطح همنوایی و کجرویی نسبت به ثبات موجود و حاکم دارد. رسانه های اطلاع رسانی، به عنوان تریبون های خواست اعضای یک جامعه، در برقراری امنیت، ارامش و ثبات و یا برعکس آن، نقش برجسته دارد.

در صورت که رسانه‌ها شهروندان را به نوعی شدید سرپیچی از مقررات موجود و فرمان نظام تحریک و ترغیب کنند، به صورت مستقیم و وسیع به ناامن ساختن فضای جامعه اقدام کرده است. پخش اخبار و اطلاعات تحریک کننده و تشنج افرین، پایه‌های نظام حاکم را سست و به تقویت جهبه مخالفین کمک می کنند.

دامن زدن به تفاوت های قومی، فکری و زبانی در میان اعضای نامتجانس یک جامعه، زمینه و بستر شکاف های کلان اجتماعی را مساعد ساخته و زمینه بروز اختلافات دوامدار بین گروهی را مهیا می سازد. رسانه های جمعی همچنین می توانند با کم اهمیت جلوه دادن حرکات تخریبی و نفوذی مخالفان و مخلان امنیت عمومی، فضای عمومی جامعه را با ثبات نگهداشته و به تامین آرامش و امنیت روانی یک کشور کمک نماید.

البته برعکس آن نیز صادق است، یعنی این رسانه ها می توانند به عنوان عوامل و عناصر محسوس، امنیت روانی جامعه را مخدوش سازد و شهروندان را دچار روان پریش نمایند. بزرگنمایی در حوادث و اتفاقات جنایی ونشر حرکات دشمن، زمینه بروز روان پریشی اجتماعی را فراهم می نماید.
منابع:
1 ـ همان، 2 و 3، ص 16
2 ـ همان ش 4و5 ص 75
3 ـ مراد علی، صدوقی، تکنولوژی اطلاعاتی و حاکمیت ملی، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه، تهران، 1380، ص 48
4 ـ همان ص 186
5 ـ تغییرات اجتماعی ص 180
6 ـ تغییرات اجتماعی ص 180

دیدگاه شما