روز معلم، هرسال درسراسر کشور تجلیل می‌شود. سیزدهم میزان برابر با پنجم اکتبرهر سال بعنوان روزجهانی معلم تجلیل می شود. سازمان جهاني يونسكو با مشاركت سازمان جهاني كار (ILO) در سال 1966، این روز را به عنوان روز جهاني معلم معرفي كرد روزجهانی معلم، يادآورتلاش و سعی انسانهای دردمند وآگاهی است که بااراده قوی ونیت پاک ، انگیزه آموختن را درذهن دانش آموزان زنده می گردانند وچراغ عشق به زندگی را دروجود آنان روشن میدارند.

باید بخاطرداشته باشیم که جامعه بشری هماره مرهون کوشش ها وفداکاری های زنان ومردانی است که درکسوت معلمی مسیرعلم ودانش را فروزان نگهداشته وچشم اندازهای تازه را بروی انسان ها گشوده اند. بنابراین تجلیل از روز معلم درواقع ارج نهادن به دانش وعلم وآگاهی است وقدردانی ازانسانی فداکار وایثاگرکه بنام معلم ازاویادمی شود. معلم انسان وارسته ای است که راه سعادت وخوش بختی را به روی بشریت می گشاید.

اوهم چون شمع باسوختن خودش ، جامعه و جهان پیرامونی اش را روشنایی بخشیده و نور امید را در دل آنان زنده می سازد. ارزش و اهمیت معلم از نگاه انسانی و حقوق شهروندی نیز بس ارزشمند می باشد. حق آموختن و تحصیل از مصادیق روشن و صریح حقوق شهروندی دانسته می شود. حقی که در قانون اساسی کشور و سایر کنوانسیون های پذیرفته شده جمهوری اسلامی افغانستان نیز بدان تصریح و تاکید گردیده است.

این حق از لحاظ کارکردی نیز مسئولیت های را متوجه اربابان قدرت و حکومت می نماید تا در جهت تادیه آن همت بخرج دهند.
ایجابی بودن این حق شهروندی و انسانی یعنی این که دولت‌ها مسوولیت دارند تا شرایط دسترسی برابر آن را برای آموزش و پرورش فراهم گردانند.

هرچند پس از جهاني شدن روز معلم ، بسياري از كشورها با حمايت سازمان جهاني يونسكو، تسهيلات وحمایت هایی رابرای معلمان بکاربسته اند وحتا آن حمایت ها وارائه تسهیلات را قانونمند نیز ساخته اند؛‌ ولی هنوزهستند کشورها وجوامعی که ازاین مرحله فاصله بسیاردارند.

افغانستان ، اززمره کشورهایی است که بطورعمده به اثربحران وتداوم جنگ وناامنی ، همانگونه که ازبسیاری مواهب زندگی ، بخصوص امنیت محروم گشته است؛ ازنعمت داشتن نظام آموزشی سالم وباکیفیت نیزمحروم بوده است. بطورطبیعی باوجود چنین محرومیتی ، معلمان وافرادی که درامرمعارف وآموزش مشغول به خدمت بوده اند، جزرضایت وجدان وادای مسئولیت انسانی ، ازبسیاری تسهیلات وحمایت ها محروم بوده اند.

درشرایط جدیدسیاسی کشور، درحالیکه دروازه های هزاران مکتب در گوشه وکنار کشور گشایش یافت ومیلیون ها شاگرد ومتعلم وارد محیط های آموزشی گردیده اند ، شاید درمقایسه با دوره طالبان قناعت بخش به نظربرسد. اماواقعیت آنست که نظام آموزشی کشور، بخصوص معلمان درامرپیش بردآموزش وفرهنگ سازی برای نسل امروزوفردای کشورباچالش های بسیاراساسی وموانع جدی روبرومی باشند.

به معنای دیگر دریک نگاه سطحی چشم اندازآموزش وپرورش درکشورنسبت به سالهای گذشته مثبت به نظرمی آید ، این تفاوت مثبت نسبت به دوره طالبان که زنان و دختران و کودکان ازتحصیل بازمیماندند ومحروم می شدند بسیارروشن وملموس می باشد ، ولی نباید کتمان نمود که هنوز هم در عرصه معارف کارهای ناانجام ووعده های تحقق نیافته بسیارزیادباقی مانده است.

چنانچه نظام آموزشی کشور را با درنظرداشت ضرورت های جامعه ما ودر مقایسه با کشور های دیگر مورد مقایسه قرار دهیم متآسفانه هیچ قابل مقایسه نمی تواند باشد. زیرا درنظام آموزشی ما مشکلات وچالش های بسیارجدی وانبوهی وجوددارد که کارهای صورت گرفته درطی چندسال اخیر، هرچنداین فعالیت ها هم بسیاراندک وسطحی می باشند، ناچیزبوده ونمود روشنی ندارد.

دراینجاجهت رعایت اختصار و مناسبت یادشده ، فقط به چالش ها ومشکلاتی اشاره می گردد که به معلمان ارتباط می گیرد. عدم آمادگی روانی وذهنی درفضای آموزشی ازمهم ترین چالش های نظام آموزشی کشوریادمی شود. این مشکل هم ازسوی دانش آموزان وجوددارد وهم ازجانب معلمان .

بنابه دلایل متعدداجتماعی،‌سیاسی وفرهنگی وآموزشی معلم وشاگردقادرنیستند که انگیزه وفضای سالم ومنطقی را برای ایجادانگیزه لازم جهت فراگیری بوجودآورند. به همین جهت برای دانش آموزان ویا فعالیت معلمان کشورانگیزه قوی بخاطرآینده داشتن آینده بهترومتفاوت ازامروزوجودندارد.

نبود معلمان مسلکی یامجرب ازچالش های دیگرنظام آموزشی است که صنف معلمان کشوربدان دچارمی باشند. براساس ارزیابی های صورت گرفته از وضعیت معلمان در کشور، شاید بتوان با تعدادی معدودی از معلمان مسلکی وباتجربه که به فراورده های آموزشی جدید دسترسی داشته باشند، مواجه شد. مقامات حکومتی ازجمله وزارت معارف متآسفانه بیشتر به ارقام وتعداد معلمان ودانش آموزان ومکاتب توجه دارند و اینکه تا چه اندازه این معلمین مسلکی بوده وتخصص دارند، یاکیفیت مکاتب چگونه است تااندازه ای ازنظردورداشته می شود. این مشکل درنقاط دوردست بصورت تکان دهنده ای مشهودوملموس می باشد.

کمبودمعلمان مسلکی وباتجربه سبب می شود که نظام آموزشی بگونه ای ازآن متاثرگردد. به معنای دیگرتسلسل منطقی آموزش ونظام آموزشی را ازلحاظ ساختاری ومحتوایی بامشکل مواجه می سازد. دراین صورت ازچنین نظام آموزشی ومعلمانی که درچنین شرایطی قراردارند، نمی توان انتظارمطلوب را داشته باشد.

البته ناگفته نماند که مسئله تامین معیشت معلمان یکی دیگرازچالش های نظام آموزشی کشورمی باشد. به معنای دقیق چگونگی تامین معیشت معلمان کشورنشان دهنده جایگاه وارزش واهمیتی است که نظام آموزشی درتصوروبرنامه دولت ونظام سیاسی قراردارد.

حقیقت آنست که معلمان کشورازکمترین تسهیلات وخدمات وحمایت های لازم درزندگی وامورآموزشی وتدریسی برخورداراند. این محرومیت جفای نابخشودنی درحق کسانی محسوب می شوند که باکمترین توقع ودست مزد، بیشترین رنج وزحمت را متحمل می گردند.

بطورقطع می توان گفت که سروکارداشتن بادانش آموزان ازمرحله ابتدایی تامراحل عالی ، ازدشوارترین وسنگین ترین مسئولیت هایی است که فقط معلمان باصداقت وانگیزه انسانی که دارند به انجام آن مشغول می باشند. اگردر کنار مشکلات ومحرومیت های یاد شده ، درشرایط کنونی موضوع تهدید، وحتی سربریدن معلمان از سوی طالبان، دشمنان علم ودانش را علاوه نماییم ، انجام چنان رسالت مهمی دربرابراندک ترین تسهیلات وخدمات وحمایت ها ، جفای بسیاربزرگ وغفلت نابخشودنی تلقی می گردد.

بنابراین تلاش درجهت رفع کاستی هاوسعی دربرآورده ساختن ضرورت هاونیازمندی های که نظام آموزشی وقشرمعلم جامعه مادارد علاوه براینکه مسئولیت قانونی دولتمردان بشمارمی آید، انجام یک رسالت انسانی نیزتلقی می گردد. باردیگرتاکیدمی گرددکه تامین موادآموزشی لازم، بهبودبخشیدن به فضای آموزشی، ارتقای سطح علمی معلمان، ارائه خدمات وانجام حمایت های لازم ازملعمان کشور، تامین معاش کافی ومسکن و... زمینه هایی است که می تواند جایگاه ونگرش ارزش مدارانه حکومت ونظام آموزشی را درچهارچوب قانونمندشدن آن به تصویربکشد.

سخن آخر اینکه تقدیر از معلم و تجلیل از روز جهانی معلم در آنست که با تمهیدات و فراهم آوری تسهیلات آموزشی و خدماتی و فرهنگی این چراغ کم فروغ را تقویت بخشیده تا جهانی از نور و روشنایی بروی جامعه ما گشوده شود. روشنایی که در پرتو آن همه شهروندان و فرزندان این مرز و بوم با آرامش و امنیت و صلح و سازندگی به زندگی شرافتمندانه و سرشار از معرفت و آگاهی و کمال دست یابند.