برخلاف انتظار عموم، افغانستان در سال جاری با تحولات نا خوشایند و نگران کننده ی دست و پنجه نرم می کند؛ درافتادن قوای سه گانه دولت با یکدیگر، تشدید و گسترش ترورهای زنجیره ی و کشتارهای سازمان یافته، بی نتیجه بودن مبارزه با فساد اداری، گسترش و پچیده تر شدن توطئه ها و مداخلات خارجی، گسترش فقر و بیکاری و... از مواردی هستند که هم اکنون گلوی کشور را بشدت فشار داده و نشان می دهند که بر خلاف تصور، وضعیت به گونه ی نا مناسب در حال رقم خوردن است و افغانستان هر روز با شتاب غیر قابل باور، به سمت وخیم تر شدن اوضاع حرکت می کند.

به نظر می رسد دو عامل بیشتر از سایر عوامل در فراهم ساختن وضعیت کنونی افغانستان نقش اساسی و عمده را دارد؛ یکی، ضعف مدیریت داخلی و گسترده ترشدن واگرایی های سیاسی و دیگری، تشدید و توسعه یافتن مداخلات و توطئه های خارجی علیه ثبات و امنیت افغانستان است. هر دو عامل، با گذشت هر روز گلوی افغانستان را می فشارند و مانع عبور افغانستان از بحران های گذشته می شوند و از سوی هم، روند بازسازی افغانستان را به صورت چشم گیری کند و بطی ساخته اند.

توسعه مداخلات و توطئه های خارجی
افغانستان بخاطر موقعیت خاص جغرافیایی که دارد، از سوی، و لشکری کشی کشورهای مختلف از سوی دیگر، سبب شده است که باردیگر این کشور همانند دوره اشغال افغانستان توسط شوروی سابق محل درگیریها و جنگ های آشکار و پنهان استخبارات جهانی و منطقه ی گردد. پجیده تر شدن فعالیت های نظامی و سیاسی ناتو در افغانستان، به گونه ی باعث مرموز و پچیده تر شدن بازیها و فعالیت های سازمان های استخبارات جهان و منطقه در این نقطه نیز شده و این وضعیت، سرنوشت و اضاع افغانستان را تا حد زیادی مبهم و تیره ساخته است و به نوعی سبب گردیده که این کشور همچنان ضعیف بماند و سرازیر شدن میلیاردها دالر و نیز حضور صدها مرجع تمویل کننده جهانی، تاثیر چندان ملموسی بر وضعیت کشور نداشته باشد.

مداخلات خارجی در افغانستان در سالهای اخیر عریان تر از گذشته گردیده و در ابعاد مختلف پیگیری و اجرا می گردد؛ به چند مورد آن گذرا اشاره می شود:
1- استمرار و گسترش ترورهای هدفمند و سازمان یافته: این ترورها که از دهه هفتاد در واقع آغاز یافته است، از اوایل سال جاری وسعت و دامنه ی تکان دهنده ی بخود گرفته است. تصور می شود که ریشه این قتل های مرموز و سازمان یافته به سازمان استخبارات کشورهای خارجی برگردد. و از سوی هم ابعاد و دامنه این ترورها بسیار پچیده است و نمی شود به راحتی عامل اصلی آن را مشخص کرد.

2- حملات راکتی به خاک افغانستان: کشور پاکستان که همواره متهم به مداخله در امور داخلی افغانستان بوده است، در سال جاری علنا به انجام حملات راکتی به خاک افغانستان مبادرت ورزید. علی رغم پیگریهای مکرر دولت افغانستان و اعتراضات مردمی، این حملات بیشتر از دوماه دوام کرد و در روزهای اخیر نیز مجددا آغاز یافته است. هرچند به صورت مشخص هنوز انگیزه ها و اهداف این رفتار پاکستان مشخص نیست اما آگاهان امور به این باور هستند که قصد و هدف این کشور همسایه، تلاش برای تثبیت نقش بیشترش در امور افغانستان و تضعیف روند تقویت ثبات سیاسی و امنیتی افغانستان است.

3- گسترش فعالیت های استخباراتی: در سال جاری، بیشتر از هر زمان دیگری، نیروهای داخلی و خارجی در افغانستان مدعی بازداشت و دستگیری عناصری هستند که متهم به تهیه اطلاعات سری شده اند و می خواستند این معلومات را به کشورهای خارجی منتقل کنند . این روند نشان می دهد که تلاشهای گسترده ی در جریان هست تا برای بی ثبات کردن افغانستان گام های کلان تری برداشته شود و در جنگ استخباراتی که میان برخی از کشورها در افغانستان و منطقه به راه انداخته شده است، از این معلومات سود برده شود.

4- استفاه از مرزها به عنوان اهرم فشار: در سالهای اخیر کشورهای همسایه افغانستان برای رسیدن به مقاصد و منافع خود در افغانستان، دست به اعمال فشار بر دولت افغانستان می زنند و در این راستا از تمام اهرم های که در اختیار دارند سود می برند. ممانعت و جلوگیری از ورد مواد مورد نیاز افغانستان از طریق بنادر و مرزهای مشترک، یکی از این اهرم ها بوده و در سال جاری هم به صورت مکرر شاهد این مورد بوده ایم که بارها افغانستان را با مشکلات و چالشهای جدی مواجه ساخت.

5- جنگ رسانه ی و تبلیغاتی: تضعیف دولت افغانستان و تحریک افکار عامه علیه کشور رقیب در افغانستان یکی دیگر از شگردهای مداخله در امور افغانستان است. در سال جاری با بدتر شدن وضعیت، دیده می شود که جنگ گسترده ی رسانه ی در جریان است و کشورهای خارجی دارای منافع در افغانستان با مساعد ساختن فضای مورد نظر از طریق زمینه سازی رسانه ی، تلاش می کنند که به ابهام و تاریک تر جلوه دادن وضعیت این کشور بیافزایند.

دقیقا می شود احساس کرد که در کنار حضور عناصر استخباراتی کشورهای مداخله کننده در امور افغانستان، رسانه های وابسته نیز ماموریت خود را انجام می دهند.

ضعف مدیریت داخلی
شرایط و زمینه های در افغانستان طی ده سال گذشته شکل گرفت که بخودی خود زمینه را برای مداخلات گسترده ی خارجی ها فراهم کرده و نظام افغانستان را بیمار و ناکارامد ساخته است. شکل گیری و گسترش غیر قابل تصور فساد اداری، سو استفاده گسترده از قدرت، پراکندگی قدرت و استمرار پدیده فرار از مرکز، افزایش قانون شکنی حتی در بالاترین سطح مدیریتی کشور، شکل گیری و عمیق ترشدن تضاد ها و رقابت های درونی قوا،استمرار بی توجهی به وضعیت مردم بخصوص در بخش معیشت و اشتغال زایی، نا موفق بودن دولت در طرح های اقتصادی و... از جمله این موارد هستند.

در این میان مصروفیت و درگیری قوای سه گانه کشور با یکدیگر در سال جاری، سبب تضعیف و بهم ریختگی بیش از پیش نظام سیاسی شده و زمینه را برای تضعیف بیشتر کشور و توسعه مداخلات خارجی فراهم ساخته و باعث جسارت علنی آنها برای سازمان دادن بیشتر جنگ های استخباراتی شده است.

مهمترین موارد که باعث تضعیف روز افزون کشور گردیده است عبارتند از:
1- کشمکشهای سیاسی: انتخابات دوم ریاست جمهوری و پارلمانی در افغانستان سر آغاز کشمکش های سیاسی به صورت خصمانه و کشانیدن آن به سرکها و خیابان ها شده است. این تنش ها که از دومین دور انتخابات ریاست جمهوری آغاز شد، دامن انتخابات پارلمانی دوم را نیز گرفت و اکنون به یک بحران پچیده و کمرشکن برای افغانستان تبدیل شده است. بی توجهی به منافع ملی و در نظر نگرفتن مصالح کشور سبب شده است که تمام جوانب درگیر در تنش های سیاسی بوجود آمده بر سر انتخابات پارلمانی، از مواضع خود کوتاه نیایند و اهمیتی به سرنوشت و آینده کشور ندهند.

2- شیوع قانون شکنی : زمامداران کشور در عالی ترین سطح و بدون هیچ شرم و حیایی مبادرت به نقض قانون می کنند. ترویج و شکل گیری فرهنگ قانون شکنی دامنه ان را توسعه داده و امروزه به ندرت دیده می شود که در نهادهای دولتی و یا غیر دولتی کسی خود را مقید به احکام قانون بدانند و یا از بیم مجازات، جرئت نقض آن را نداشته باشد. همین امر خود کافی است تا تمام باندهای مخل امنیت، گروه های مافیایی و تبهکار و کشورهای خارجی به راحتی دست به فعالیت ها و اقدامات مخرب زده و به بدتر شدن وضعیت کشور دامن بزنند.

3- گسترش فساد و افزایش بی اعتباری و نا امیدی: علی رغم تعهدات فرمایشی وصوری دولت افغانستان برای مبارز ه با تمام اشکال فساد اداری و مالی در افغانستان، دیده می شود که کارنامه دولت در این عرصه قابل قبول نیست بلکه روند مبارزه با این پدیده به گونه ی، به توسعه و تعمیق دامنه های آن نیز کمک کرده است. بحران کابل بانک، گسترش و ادامه شهرک ها و ساختمان های غیر قانونی، اختلاس های گسترده، مافیایی شدن بازار و اقتصاد و... نشان دهنده این مدعاست. عدم جدیت و صداقت دولت افغانستان بر ای مبارزه با فساد، شدیدا اعتبار دولت افغانستان را هم در داخل و هم در جهان صدمه زده و عمیقا باعث نا امیدی و مایوس شدن ملت شده است.

البته علل و عوامل دیگری نیز هست که از مصادق بارز و آشکار ضعف مدیریتی و نا توانی در اداره کشور به حساب می روند و سبب شده اند که در کنار توطئه ها و مداخلات خارجی، چشم انداز افغانستان را با ابهام و تردیدهای جدی همراه بسازند.