به تازگی آقای زلمی خلیلزاد نماینده خاص ایالات متحده در امور صلح افغانستان سفر دوره‌ای خود را در باره روند صلح آغاز کرده و دیروز با رییس جمهور غنی و رییس شورای عالی مصالحه ملی و برخی رهبران سیاسی دیدار داشته است. این اولین سفر وی پس از روی کار آمدن حکومت جدید ایالات متحده تحت رهبری جوبایدن به جای دونالد ترامپ است. مسلم است که به طور سنتی و طبیعی میان دیدگاه‌های جمهوریخواهان و دموکرات‌ها در ایالات متحده که از اولی دونالد ترامپ نمایندگی می‌کرد و از دومی آقای جوبایدن، به خصوص در عرصه سیاست خاری تفاوت‌های چشم‌گیر و بنیادی وجود دارد. با توجه به این که آقای خلیلزاد تعلق به جمهوریخواهان و دونالد ترامپ دارد و در روند صلح افغانستان نیز طی دو سال گذشته مجری سیاست‌ها و دیدگاه‌های این حزب بوده است، اکنون مجبور است که تغییراتی در دیدگاه‌های خود ایجاد کند. اما پرسش این است که آیا واقعا دیدگا او نسبت به روند صلح افغانستان تغییر کرده است؟ پاسخ اجمالی این است که بعید است دید او نسبت به تمام قضایای افغانستان تغییر کند. اما جبر تاریخ و واقعیت‌های عینی دنیای سیاست گاهی آدم ها را مجبور به تغییر روش و دیدگاه می‌کند و در همین حد هم جای خرسندی است.
واقعیت این است که آقای خلیلزاد نسبت به افغانستان مثل یک آمریکایی که دارای تبار آمریکایی باشد نیست. او یک آمریکایی افغان تبار است که حب و بغض‌های خاص خود را نسبت به همه مسایل افغانستان دارد. این حب و بغض‌ها و دیدگاه‌های شخصی نسبت به افغانستان بر دیدگاه سیاسی وی مسلما تاثیر می‌گذارد. به همین خاطر او نه تنها دیدگاه‌های مشخص در باره افغانستان دارد بلکه دارای منافع شخصی نیز هست. او در افغانستان تنها از دید منافع ملی ایالات متحده به قضایا نگاه نمی کند. بلکه از منظر تامین منافع شخصی و حب‌وبغض‌های شخصی نیز به مسایل نگاه می‌کند. بنابراین بعید به نظر می‌رسد که مواضع و دیدگاه‌های او نسبت به افغانستان تغییر کرده باشد. اما واقعیت‌هایی وجود دارد که دیدگاه‌های فرستاده حتی اگر تغییر هم نکرده باشد، او را حداقل به لحاظ روش و مشی سیاسی مجبور به تغییر می‌کند. بنابراین اگر او تغییر نکند سیر حوادث و واقعیت‌های موجود جایگاه او را تغییر خواهد داد.
نخستین واقعیت مهم و تاثیرگذار در تغییر دیدگاه‌های فرستاده و یا در جایگاه وی تغییر رهبری در ایالات متحده است. بسیار بدیهی است که از جمهورخواه تا دموکرات و از ترامپ تا بایدن تفاوت بسیار است. به طور سنتی وقتی قدرت از یک حزب به حزب دیگر در ایالات متحده منتقل می شود تقریبا نحوه رهبری و مدیرت کشور و سیاست های کلی نظام نیز تغییر می کند. البته این تغییر سیاست ها بیشتر خود را در قالب تغییرکارگزاران نشان می دهد. بنابراین فرستاده مجبور است که یا تغییر دیدگاه دهد و یا برای تغییر در جایگاه آماده شود.
مساله مهمی که او را مجبور به تغییر می کند مفاد توافقنامه امضا شده میان ایالات متحده و گروه طالبان در دوحه است. این توافقنامه بیش از آن که منافعی برای ایالات متحده و صلح افغانستان داشته باشد تا کنون به نفع گروه طالبان تمام شده است. به همین خاطر طالبان اکنون پیش از قرآن شریف به توافقنامه دوحه تمسک می کنند و از هر چیزی می گذرند جز توافقنامه قطر. چنان که مسولان جدید ایالات متحده گفته اند این توافقنامه نیاز جدی به بازنگری دارد و باید بازنگری شود. هرچه زمان می گذرد نواقص و کمبودهای این توافقنامه بیشتر هویدا می گردد.
بیش از هر فاکتور دیگر اما واقعیت های موجود در افغانستان باید در این مدت درس های بزرگی به فرستاده داده باشد و او را مجبور کرده باشد که نسبت به دیدگاه های خویش تغییرات مهمی آورده باشد. همه می دانیم که بیش از شش هزار زندانی طالب از زندان های افغانستان تحت فشار ایالات متحده رها گردیدند که امروز اکثریت قریب به اتفاق آنان جنگ و حملات انتحاری و تروریستی را سازماندهی می کنند. خشونت به شدت افزایش یافته است و طالبان نسبت به دارایی های مالی و تجهیزات نظامی دست باز پیدا کرده اند. اکنون طالبان هر روز کابل را غرق در ماتم و خون می سازند. از روزی که توافقنامه قطر به امضا رسیده است هیچ خارجی در افغانستان کشته نشده است، اما در مقابل غیر از کارمندان دولت و نیروهای امنیتی، هزاران تن از مردم بی گناه، فعالان حقوق بشری، فعالان مدنی و رسانه ای کشته شده اند. مسلما طالبان وقتی به خارجی ها حمله نمی کنند، می توانند همین سیاست را حداقل در مورد مردم بی گناه و عادی نیز در پیش گیرند و به آنان حمله تروریستی نکنند.
با توجه به آن چه گفته شد ممکن است در دیدگاه ها و برداشت های اصلی فرستاده تغییرات نیامده باشد و این تغییرات بسیار دشوار است ولی واقعیت ها و الزامات جدید سبب می شود که او حداقل در شیوه رفتار خود نسبت به روند صلح افغانستان تغییراتی بیاورد و اگر این کار را نکند مسلما آماده تغییر در جایگاه سیاسی خود باید باشد.