نزدیک به دو دهه است که افغانستان در سایه حمایت های نظامی و مالی جامعه جهانی، امورات اداری، نظامی و مالی خود را به پیش می برد. در اثر جنگ های سراسری و دوامدار داخلی در کشور، زیربناهای اقتصادی و اداری از بین رفت و ساختار سازمان امنیتی درهم ریخت و این کشور به میدان جنگ نیابتی و مأمن گروه های تروریستی تبدیل شد.
اراده بین المللی برای نجات افغانستان و نقش فعال سازمان ملل متحد و شورای امنیت این سازمان در مسایل افغانستان، در نهایت منجر به امضای توافقنامه بن و تشکیل نظام جدید سیاسی مبتنی بر ارزش های دموکراسی، حقوق بشر و مشارکت اقوام و طیف های مختلف اجتماعی گردید. نظام جدید زیر نظر جامعه بین المللی و با حمایت آنها شکل گرفت و با ایجاد نهادهای قانونی و بازسازی ساختارهای اداری و امنیتی و با تطبیق ارزش های دموکراسی همچون آزادی بیان و رسانه ها و برگزاری انتخابات، چهره جدیدی از افغانستان در عرصه بین المللی به نمایش گذاشته شد.
تاکنون میلیاردها دالر به افغانستان کمک صورت گرفته است؛ متأسفانه روند مصرف کمک ها در افغانستان با برنامه ریزی، نظارت و شفافیت همراه نبوده است. کشورهای کمک کننده اغلب کمک های شان را خودشان به مصرف می رساندند. این کمک ها از یک طرف به نیازهای روزمره و نه چندان ضروری مردم متمرکز بود و از سوی دیگر در چارچوب یک سیاست کلی اقتصادی و بر اساس اولویت بندی به مصرف نمی رسید.
ناهماهنگی و عدم برنامه ریزی در مصرف کمک ها از یک سو و نبود ظرفیت های تخصصی و مسلکی در افغانستان از سوی دیگر، جریان کمک ها را به سمت فساد سوق داد. فاکتور فقدان ظرفیت و برنامه ریزی و وجود فساد در مصرف کمک ها، روند چرخش کمک ها را طوری سازمان داد که این کمک ها، پس از گردش در چند حساب بانکی، دوباره به کشورهای خارجی حواله می شدند. از اینرو وقتی در سال 2014 مؤسسات بین المللی از افغانستان خارج شدند و حجم کمک ها نیز کاهش پیدا کرد، مردم افغانستان به صورت ناگهانی و آنی به فقر، بیکاری و کمبود نقدینگی در کشور مواجه شدند.
از کمک های بین المللی متأسفانه استفاده بهینه صورت نگرفت و امورات زیربنایی که می توانست در دراز مدت به منابع عایداتی برای افغانستان تبدیل شود و بخشی از بودجه ملی را تأمین کند، به فراموشی سپرده شده بود. پروژه های بازسازی یا مطابق نیاز مردم نبودند و یا پرهزینه و ناقص اجرا می شدند.
ضعف و نارسایی در مصرف کمک ها سبب شد که افغانستان نتواند طی دو دهه گذشته به خود کفایی نزدیک شود و امورات مالی خود را بدون نیاز به کمک های جامعه جهانی به پیش ببرد. اکنون این کشور هم برای تأمین هزینه های امنیتی خود به کمک کشورهای خارجی وابسته است و هم در امورات انکشافی به این نوع کمک ها نیاز دارد. وضعیت امنیتی و سیاسی افغانستان اقتضا می کند که جامعه جهانی همچنان به کمک های مالی و حمایت های سیاسی خود از حکومت مرکزی ادامه دهد؛ در غیر آن خطر گسترش تروریسم و تبدیل شدن افغانستان به پایگاه امن گروه های تروریستی بسیار جدی خواهد بود.
در نشست جنیوا کشورهای کمک کننده پس از بررسی همه جانبه وضعیت افغانستان، تصمیم گرفتند تا تعهدات مالی خود را به افغانستان دوام دهند. در این نشست کشورهای مختلف جهان، نزدیک به 13 میلیارد دالر را برای چهارسال آینده برای افغانستان متعهد شدند و این یک کمیابی برای حکومت افغانستان به حساب می آید. البته این کمک ها مثل کمک های دو دهه پیش غیر مشروط نیست؛ بلکه کمک ها در برابر تعهدات متقابل حکومت افغانستان در زمینه های مبارزه مؤثر با فساد، حکومتداری خوب، شفافیت و پیشرفت ها در روند صلح، مشروط شده است. شرکت کنندگان این نشست متعهد شدند که مجدداً برای بررسی توافقات و تعهدات در یک جلسه مقامات ارشد در سال ۲۰۲۱ و در یک جلسه وزیران در سال ۲۰۲۲ گرد هم آیند.
اکنون قراراست مسأله افغانستان بار دگر در نشست وزیران خارجه پیمان ناتو مورد بحث قرار بگیرد. در این باره منشی عمومی ناتو به صورت تلفنی با جو بایدن رییس جمهور منتخب امریکا نیز صحبت کرده و بر اهمیت قضیه افغانستان و معضل و دشواری هایی که فراروی ناتو و متحدان آن قرار دارد تأکید کرده است.
به گفته منشی عمومی ناتو، این پیمان در برابر دو تصمیم قرار دارد که هر دو برای این سازمان هزینه بردار است: برویم یا بمانیم؟
در صورت ادامه مأموریت نظامی ناتو در افغانستان، این سازمان باید هزینه های جانی و مالی آن را نیز متقبل شود. ترک افغانستان نیز خطر تقویت تروریسم و از دست رفتن دستاوردهای دو دهه گذشته را به دنبال دارد. ناتو باید هزینه ها و پیامدهای هرکدام را سبک و سنگین کند و درست و به دور از احساسات تصمیم بگیرد.
متأسفانه ترامپ با سیاست های بلندپروازانه اش طی یک سال اخیر به روند ارتباط متقابل افغانستان و جامعه جهانی آسیب وارد کرد و اکنون سازمان ناتو را در برابر دشواری های عملی قرار داده است. اما به نظر می رسد که اروپا و سایر اعضای ناتو بتواند رییس جمهور آینده امریکا را متقاعد کند که حمایت های این سازمان از نیروهای امنیتی افغانستان ادامه یابد و این پیمان نقش‌اش را در زمینه های آموزش، معاونت و مشاورت نیروهای امنیتی همانند گذشته ایفا کند.
رها کردن افغانستان به حال خودش به یقین نه به نفع مردم افغانستان است و نه به نفع جامعه جهانی. لذا انتظار ما از سازمان ناتو این است که با توجه به واقعیت های افغانستان و تعهدات آن کشورها در قبال مردم افغانستان، تصمیم بگیرد و افغانستان را در برابر گروه های تروریستی و حامیان آنها تنها نگذارد.