عمران خان نخست وزیر پاکستان در تازه ترین افاضات خویش در مورد افغانستان با مجله اشپیگل آلمان پرده از رازهای مهمی برداشته است. اگرچه اظهارات وی به مذاق خیلی از مردم افغانستان تلخ و گران آمده است؛ ولی او واقعیت های مهمی را برای نخستین بار افشا کرده است و این افشاگری علی رغم این که غیر دیپلماتیک و مداخله مستقیم در امور افغانستان به حساب می آید، از جهات زیادی می تواند به نفع افغانستان تمام شود. البته به شرط آن که گوش شنوا و انگیزه ای برای آموختن از درس های گذشته و افاضات حکیمانه اخیر عمران خان وجود داشته باشد.
بر اساس گزارش های غیر رسمی کسی که این روزها امور مربوط به افغانستان را رسما به دست گرفته و ابتکارات جالبی هم در ماه های اخیر داشته است شخص نخست وزیر پاکستان است. فراموش نکنیم که در پاکستان اردو و آی اس آی تعیین کننده اصلی سیاست های داخلی و خارجی این کشور هستند و عمران نیز مورد حمایت نظامیان در این کشور است. به همین خاطر هرگونه تصمیم عمران خان می تواند به منزله تصمیمات رسمی و اصلی این کشور و نیز به مثابه بازتاب دهنده عمق استراتژی این کشور در برابر افغانستان نیز باشد. از این رو اظهارات و هم چنین تلاش های اخیر وی را باید جدی گرفت. متاسفانه در افغانستان یک میز مطالعه مخصوص پاکستان وجود ندارد که بر اساس منافع ملی و بدون هراس از پاکستان آخرین تصمیمات و رفتارهای این کشور را در قبال کشور بررسی کرده و تبدیل به پالیسی های عمومی در سطح رهبری حکومت افغانستان کند.
نکات اصلی که در گفتگوی عمران با مجله اشپیگل مطرح شده، برای افغانستان پیام های واضح دارد. او صراحتا گفته است که حکومت آینده افغانستان نباید در راستای منافع هند و برخلاف منافع ملی پاکستان رفتار کند. در این جمله در نخست نوع لحن آمرانه و تحکم آمیز شخصی است که افغانستان را هنوز یک گوشه خانه خویش می پندارد. متاسفانه در طول چهل سال گذشته پاکستان به طور مداوم برای افغانستان تعیین تکلیف کرده است و هنوز این ذهنیت در تصمیمات این کشور و حتی در لحن دیپلماتیک مقامات پاکستانی موج می زند.
نکته دوم و مهم در این سخنان این است که پاکستان هنوز دشمنی خود با هند را با سرنوشت افغانستان پیوند می زند. این پیوند زدن به معنای این است که هر کاری از طرف کشور پاکستان در برابر افغانستان حتی اگر به نابودی تمام زیربناها و مردم افغانستان منجر گردد، مجاز شمرده می شود. امری که طی چهل سال گذشته تجربه شده و از سوی پاکستان تطبیق گردیده است و در افغانستان نیز مجریان زیادی داشته است. ایجاد گروه های جهادی در عصر تجاوز شوروی از سوی پاکستان و حمایت از آنان در برابر دولت دست نشانده در افغانستان تا زمان ظهور طالبان بدون هیچ مانعی تطبیق گردیده است. پس از آن نیز عمران با افتخار اعلان کرده است که ما طالبان را به رسمیت شناختیم و مسلما وجود طالبان به معنای نابودی همه چیز در افغانستان بود.
در این روزها نیز شاهد ترافیکی از رفت و آمد رهبران گروه های جهادی در اسلام آباد هستیم. جالب این است که این رهبران هرگز مکنونات قلبی و حتی معامله های خویش را با نظامیان پاکستانی پنهان نیز نمی کنند. اقای حکمتیار پس از بازگشت از پاکستان رسما خواهان سقوط نظام و ایجاد یک حکومت موقت گردیده است. هم چنین به دیگر رهبران جهادی هم اکنون پاکستان ماهانه پول می پردازد و به هر کدام جداگانه سهمی در دولت آینده افغانستان وعده می دهد.
مهم ترین نکته ای که در سخنان عمران و توافقنامه ایالات متحده و طالبان به طور مشترک تکرار گردیده است، سخن از حکومت آینده است. در متن توافقنامه از حکومت اسلامی پسا توافق سخن به میان آمده است که طالبان دقیقا به همین خاطر پای خود را بر یک کفش کرده اند که باید این توافقنامه مبنای همه مذاکرات و توافقات بعدی قرار گیرد و در سخنان عمران خان با اشپیگل نیز سخن از حکومت آینده افغانستان به میان آمده است. این مساله نشان می دهد که سمپاتی کامل میان پاکستان و طالبان وجود دارد و پلان های واضحی برای آینده افغانستان طراحی شده است.
این پلان چیزی نیست جز ابتکار یک انقطاع و گسست تاریخی دیگر. در عمق استراتژی پاکستان این هدف نهفته است که اگر بتواند در مسیر نظام سیاسی افغانستان سنگی بگذارد که این نظام از هم بپاشد، حداقل 50 سال دیگر لازم است تا افغانستان به وضعیتی امروزین خود برسد. تاخیر شکل گیری یک نظام سیاسی با ثبات و یک ملت واحد تا کنون در دستور کار اصلی سیاست مداران پاکستانی و نظامیان این کشور بوده است. از این رو تعیین تکلیف عمران برای آینده افغانستان نشان از یک تصمیم دوامدار و بلندمدت در این کشور دارد که در قبال افغانستان اتخاذ گردیده است.
اکنون رهبری دولت افغانستان و گروه های سیاسی که به منافع ملی افغاستان می اندیشند و باور به استقلال سیاسی کشور دارند باید یک اجماع سیاسی در برابر خواست های پاکستان و تصمیمات ویرانگر این کشور بگیرند. در غیر آن صورت ما هستیم و کشتار، غارت و آوارگی که پایانی بر آن ها فعلا متصور نیست.