دیروز رییس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان در راس یک هیات که عمدتا متشکل از دفتر انتخاباتی اش هستند به پاکستان سفر کرد. داکتر عبدالله عبدالله پس از ده سال به کشوری سفر می کند که عقبه سیاسی وی روزگاری نقش طالبان را در این کشور داشته و در همان موقفی قرار داشته است که امروز طالبان قرار دارند. روزگاری مجاهدین نقش طالبان را بازی می کردند و علیه دولت افغانستان جنگ می کردند و همسایه جنوبی نیز یکی از کشورهایی بود که به طور همه جانبه از مجاهدین حمایت مالی و نظامی می کرد. البته شاید بتوان تفاوت هایی نیز قایل شد که بیشتر این تفاوت ها به دولت آن روز و امروز افغانستان بر می گردد. در آن روزگاران دولت افغانستان به معنای واقعی کلمه دست نشانده خارجی محسوب می شد و دارای یک قانون اساسی مبتنی بر آرای مردم افغانستان نبود. اما امروز افغانستان علی رغم همه مشکلات دارای یک دولت و نظام سیاسی و قانون اساسی است که توسط مردم افغانستان انتخاب شده و مبتنی بر آرای مردم است. از این رو شاید این تفاوت ها در انگیزه ها و عملکرد گروه های جهادی تاثیر می گذاشت. اما شباهت های آن روزگار و امروز زیاد است و طالبان دقیقا با انگیزه جهاد علیه دولت مشروع افغانستان می جنگند و دولت پاکستان نیز تا کنون به تمام معنی از این گروه حمایت مالی و نظامی می کند.
در سفر تازه رییس شورای عالی مصالحه مقامات پاکستانی سنگ تمام گذاشته اند و استقبال گرمی از وی به عمل آورده اند. این استقبال گرم در شرایط کنونی معناهای متفاوتی می تواند داشته باشد و حداقل گمانه های مختلفی را بر می انگیزد. به خصوص که ما اکنون در مرحله ای از گفتگوهای صلح قرار داریم که هم نخستین دیدار مستقیم دولت و گروه طالبان است و هم مسایلی طی روزهای گذشته مطرح شده است که آینده این روند را با تردید مواجه کرده است.
خوش بینانه ترین تفسیر از این سفر و آن همه استقبال گرم این است که در روابط دو کشور فصل تازه ای گشوده شده است و ظاهرا پاکستانی ها به این نتیجه رسیده اند که طالبان دیگر از طریق جنگ نمی توانند بر افغانستان مسلط شوند و از همین رو احتمالا گشایشی در امر صلح نیز پدید خواهد آمد. در روزهای گذشته و پس از اعلان سفر رییس شورای عالی مصالحه به پاکستان برخی به این گمانه های خوش بینانه دامن می زنند و آن را ترویج می کنند.
اما واقعیت این است که متاسفانه هنوز برای خوش بینی زود است و باید منتظر ماند که این سفر چه نتایج عملی را در پی خواهد داشت. با توجه به فاکتورهایی که هنوز روابط اسلام آباد و کابل را تحت تاثیر قرار می دهد و عمدتا تاثیر منفی می گذارد، اظهار خوش بینی فعلا بسیار ساده انگارانه است. هنوز تغییری در عمق استراتژی پاکستان در قبال افغانستان به وجود نیامده است. هنوز اختلاف نظر تاریخی در مورد مرزهای میان دو کشور مساله اصلی پاکستان است. هنوز طالبان به تمام معنی از سوی پاکستان تجهیز و تمویل می گردد و در واقع در پشت پرده طالبان سازمان استخبارات آی اس آی قرار دارد. هنوز هیچ اقدام عملی از سوی پاکستان مبنی بر عدم مداخله در امور افغانستان صورت نگرفته است.
فاکتور مهم این است که داکتر عبدالله درست است که رییس شورای عالی مصالحه است ولی صلاحیت تصمیم گیری در مورد مسایل کلان افغانستان را ندارد. به همین خاطر استقبال گرم از وی در پاکستان بسیاری از سیاستمداران و بخش عظیمی از مردم افغانستان را در برابر این کشور حساس تر می کند. به خصوص که داکتر عبدالله از جناحی نمایندگی می کند که به گونه غیر رسمی به ایتلاف شمال معروف است و جناح های دیگر افغانستان نزدیکی این ایتلاف با پاکستان را مشکوک تلقی می کنند. گر گرفتن با داکتر عبدالله از سوی کشوری که عملا در جنگ افغانستان یک طرف قضیه است ضمن این که روابط گذشته گروه های جهادی با پاکستان را در اذهان تداعی می کند، حدس و گمان های بسیاری را در داخل کشور ما بر می انگیزد.
بنابراین هنوز زود است که در باره تصمیم جدید اسلام آباد مبنی بر مشی جدید و شروع یک فصل تازه و سازنده در مورد افغانستان از سوی این کشور قضاوت کرد. امیدواریم که داکتر عبدالله عبدالله بتواند تغییری در نگاه پاکستان نسبت به افغانستان ایجاد کند و به روند صلح افغانستان کمک کند. مسلما کلید اصلی صلح در اسلام آباد است و نه در دوحه و نه در جای دیگر. پاکستان اگر بخواهد می تواند طالبان را وارد یک گفتگوی سازنده و مثبت با دولت افغانستان کند. اگرچه چنین انتظاری از پاکستان با توجه به پیشینه ای که دارد و با توجه به مسایلی که با افغانستان دارد بسیار بعید به نظر می رسد.