امروز مذاکرات بین هیات دولت جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان در دوحه قطر با حضور مهمانان خارجی که مدت ها است به این رویداد چشم دوخته اند آغاز می گردد. اعضای هیات دولت افغانستان دیروز عازم دوحه شدند و این رویداد با واکنش های متفاوتی از سوی شهروندان افغانستان همراه بود. اکثر مردم نسبت به آن اظهار خوش بینی کرده اند و بخشی دیگر هم چنان نگرانی ها و بدبینی های خود را ابراز کرده اند. اکنون این رویداد تاریخی در هاله ای از بیم و امید شروع می گردد. اما هر شهروند کشور از خود می پرسد آیا به آن باید خوش بین بود یا بدبین؟
واقعیت این است که دلایل برای بدبینی نسبت به این رویداد کم نیست. نخستین دلیل بر بدبینی پروژه ای بودن این مذاکرات است که این موضوع دو سال قبل از سوی ایالات متحده کلید خورده است. به این معنی که از دو سال قبلی که مذاکرات میان دو طرف در قطر شروع گردیده است دولت افغانستان کاملا در حاشیه بوده و اکنون حرف و حدیث های بسیار در مورد اصل توافقات نهانی و پشت پرده میان ایالا متحده و گروه طالبان در میان است. اگرچه ایالات متحده بارها هرگونه توافق پنهانی را با طالبان رد کرده و همواره پس از هر دور گزارش گفتگوها و موارد توافق شده را به اطلاع رهبری دولت افغانستان رسانده اند. ولی هنوز تحلیل ها و خبرهای خلاف آنچه علنی شده است بسیار وجود دارد.
دومین دلیل عدم اراده کافی برای آوردن یک صلح پایدار از سوی حامیان منطقه ای طالبان است. متاسفانه هیچ تغییری در عمق استراتژی دولت های همسایه افغانستان رخ نداده و انگیزه برای مداخله و حمایت از تداوم بحران هم چنان به قوت خود باقی است. زمانی مشهور گردیده بود که کلید صلح افغانستان در اسلام آباد است. این گفته هم چنان معنادار است و به هیچوجه تغییری در مفاد آن به وجود نیامده است.
عامل دیگر بدبینی ادعاهای طالبان و ذهنیت سیاسی حاکم بر این گروه است که هنوز تغییری در آن ایجاد نشده است. این گروه هم چنان خود را امارت اسلامی می خواند و هنوز نشانه ای دیده نشده است که از این گفتمان ایدئولوژیک و سخت خود کوتاه آمده باشد.
عامل چهارم که بدبینی ها نسبت به روند کنونی صلح را تقویت می کند، مکان گفتگوها یعنی قطر است. کشور قطر همواره با گروه های افراطی و بنیادگرا روابط نزدیک داشته است و از این روابط به نفع امنیت خویش استفاده کرده است. این کشور کوچک که در منطقه همراهان زیادی ندارد سعی می کند تا حامیان بین المللی و ابرقدرت خود را نسبت به عملکرد منطقه ای خویش متقاعد بسازد. از همین رو در سال های گذشته تلاش های بسیار برای نشان دادن موثریت خویش انجام داده است. اگرچه این تلاش ها عمدتا نافرجام بوده است ولی اکنون ظاهرا تصمیم دارد تا جایگاه خود را از طریق میزبانی گفتگوهای صلح افغانستان به نمایش بگذارد.
در مقابل این همه بدبینی البته دلایلی برای خوش بینی هم وجود دارد. این نخستین گفتگوهای مستقیم و رو در رو میان دولت افغانستان و گروه طالبان پس از دو دهه جنگ و خشونت خواهد بود. بدون تردید حضور هر دو طرف در یک نشست مشترک و روی یک میز می تواند بسیاری از دشمنی ها و سوء تفاهم ها را حل کند و این یک گام مهم و تاریخی خواهد بود.
اکنون افغانستان برای نخستین بار شاهد این است که همه جناح ها و گروه های سیاسی تنها در دو گروه جمع شده اند. پیش از این هر کس آهنگ خویش را سر می داد و به مسیری روان بود. اما اکنون دو جبهه به وجود آمده است: جبهه جمهوریت و جبهه امارت یا افراطیت. همین که در میان هیات دولت افغانستان یک اجماع نسبتا محکم در موارد مهم گفتگوها وجود دارد جای امیدواری است. بسیاری از اصول میان اعضای هیات که هر کدام از یک جناح یا حزب سیاسی نمایندگی می کند، مشترک است و بر اصول اساسی توافق نظر دارند. این مساله دستاورد کم و نقطه کوچکی نیست. چنین اجماعی به نفع دموکراسی و جمهوریت در تاریخ افغانستان بی سابقه است و باید آن را قدر نهاد.
به نظر می رسد همه طرف های جنگ به شمول گروه طالبان از جنگ خسته شده اند و خشونت را نکوهش می کنند. اگرچه هنوز حامیان این گروه از جنگ خسته نشده اند. چون تعلق به مردم افغانستان ندارند و برنامه های دراز مدت برای تداوم بحران در کشور ما دارند. اما نشانه های قوی وجود دارد که حداقل بخش بزرگی از طالبان از جنگ و گوش به فرمان بودن دیگر برای تخریب کشور خسته شده اند. این نشانه اگرچه در جبهه های جنگ دیده نمی شود. اما در سطح رهبری این گروه به وضوح به چشم می خورد و اکثریت آنان خواهان پایان بخشیدن به خشونت ها هستند و از جنگ بیزاری می جویند.
در مجموع افتتاح گفتگوهای صلح در قطر با حضور همه جناح های سیاسی افغانستان یک گام بزرگ و تاریخی به حساب می آید. امیدواریم که این گفتگوها با آجنداهای ملی و مشخص به پیش برود و منجر به یک صلح پایدار و دایمی در کشور گردد.