پس از رهایی استادان دانشگاه آمریکایی از دست طالبان و در مقابل آزادی سه تن از مشهورترین چهره های طالبان از زندان های افغانستان و به موازات شتاب گرفتن روند صلح و شروع دو باره مذاکرات طالبان و ایالات متحده، شکاف میان سیاستمداران و جناح های سیاسی در افغانستان نسبت به صلح نیز بیشتر شده است. دیروز شورای عالی صلح از تقابل دیدگاه ها سخن گفت و به طور تلویحی از مواضع دولت انتقاد کرده است. هفته گذشته نیز کریم خلیلی رییس شورای عالی صلح به گونه ضمنی از دولت افغانستان انتقاد کرد و گفت که طالبان آماده مذاکره و صلح هستند اما با دولت و حکومت فعلی و مشخصا با رییس جمهور مذاکره نمی کند. او به نحوی حکومت و رییس جمهور غنی را مانع پیشرفت ها در روند صلح دانست.
اکنون ما در مرحله ای از روند صلح رسیده ایم که جبهه بندی ها بیش از گذشته روشن شده و شکاف ها تعمیق گردیده است. قبل از این یک اجماع نسبی و نیم بند در مورد خطوط اصلی و منافع کلان ملی وجود داشت. به عنوان مثال تا زمانی که منافع شخصی و جناحی سیاست مداران اقتضا می کرد، طرفدار جمهوریت نظام، قانون اساسی، ارزش های مدنی و حقوق بشری، دستاوردهای هیجده سال دولت افغانستان بودند. اما اکنون به نظر می رسد که منافع آن ها چیزی دیگری را اقتضا می کند. به همین خاطر خیلی از سیاست مداران به طور آشکارا در ماه های گذشته از میکانیزم های جایگزین حکومت فعلی سخن گفته اند و بدین ترتیب نشان می دهند که چندان دلسبتگی به نظام سیاسی فعلی ندارند. البته برخی دیگر نیز به طور قاطع در برابر این گونه نگاه ها ایستاده اند.
قضیه از آن جا ناشی می شود که دو دیدگاه متفاوت و به صورت نانوشته و به همین ترتیب دو طیف کلان در باره صلح به وجود آمده است. نخستین دیدگاه این است که مساله اصلی افغانستان صلح است و کلید صلح هم در دست طالبان است. از نگاه آنان اگر نرمشی در برابر طالبان به وجود آید و افغانستان از موضوعاتی چون قانون اساسی، ارزش های مدنی و حقوق بشری، انتخابات، دستاوردهای هیجده سال گذشته اگر نمی تواند بگذرد، حداقل در باره آن ها در مقابل طالبان مماشات به خرج دهد. به گمان این طیف با جنین روشی می توان دل طالبان را به دست آورد و روندی به وجود آورد که منتهی به صلح گردد. به همین خاطر حکومت فعلی که سردمدار و نماد عینی نظام سیاسی فعلی افغانستان است، اگر کنار گذاشته شود هم مشکلی ندارد. اگرچه این طیف هر کدام اهداف خاص خود را دارد. اما در نهایت یک گروهی از سیاست مداران را تشکیل می دهند که این روزها به بهانه صلح به دنبال گل آلود کردن اوضاع برآمده اند.
دیدگاه دوم با محوریت دولت افغانستان شکل گرفته است و خواهان صلح هستند اما نه به هر قیمتی. از نگاه آنان صلح مهم است اما نمی توان به بهانه صلح مسایلی چون حقوق بشر، حقوق زنان، تحصیل دختران، ارزش های مدنی، آزادی بیان، قانون اساسی، جمهوریت نظام و انتخابات را قربانی کرد. از آن جا که در محور چنین دیدگاه حکومت افغانستان و مشخصا رییس جمهر غنی قرار دارد، خیلی ها نسبت بدان با دیده شک و تردید می نگرند. آنان مدعی اند که رهبری حکومت افغانستان به دلیل بقای خود چنین مسایلی را مطرح می کند. وگرنه باور به این مسایل ندارد. علی رغم این که چنین اتهامی مطرح است ولی مهم این نیست که دولت و یا دولتمردان افغانستان از طرح چنین دیدگاهی چه هدفی دارند. بلکه مهم این است که طیف وسیعی از مردم افغانستان مخالف بازگشت به گذشته و و تکرار عصر طالبانی و سقوط ارزش های مدنی و نظام سیاسی افغانستان هستند.
واقعیت این است که طالبان تا کنون نشان داده اند که باور به یک صلح پایدار که در سایه آن ارزش های مدنی و حقوق بشری تامین گردد، ندارند. روشن است که طالبان به منظور شریک شدن در قدرت در سایه یک نظام سیاسی که برایند انتخابات و آرای مردم باشد هرگز رضایت نخواهند داد و تا کنون نیز رضایت نداده اند. طالبان تنها با هدف تحقق امارت اسلامی و تطبیق ارزش های دینی از منظر خویش به صلح گردن خواهند نهاد و وارد افغانستان خواهند شد. این گروه تا کنون هم در مذاکرات و هم در عرصه های جنگ نشان داده است که از داعیه های اصلی خویش حتی یک وجب هم عقب نمی نشیند. بنابراین گروه طالبان تنها در صورتی صلح را می پذیرد که همه چیز در اختیار آن قرار گیرد و دیگران اگر می خواهند با پذیرش ارزش های طالبانی در عرصه حضور داشته باشند. بنابراین در یک طرف گروه طالبان قرار دارد و دیدگاه هایش و کسانی که به خاطر چشمداشت هایی از چنین موضعی حمایت می کنند و در طرف دیگر دولت افغانستان قرار دارد و طرفدارانش که مدعی طرفداری از صلحی است که در آن ارزش های مدنی و دستاوردهای چندین ساله اخیر نیز محفوظ بماند. اکنون مهم ترین پرسش فراروی مردم افغانستان این است که کدام صلح را می خواهند؟ صلحی که در آن همه چیز ازدست برود و ما به گذشته بر گردیم و یا صلحی که در سایه آن دستاوردها نیز محفوظ بماند.