چهار وزارت و دو ریاست در تشکیل دولت افغانستان در عرصه آموزش (در تمام سطوح ابتدایی، متوسطه و عالی) و فرهنگ کار می‌کنند و دو وزارت دفاع ملی و امور داخله نیز مسئولیت آموزش و تربیت نیروهای امنیتی و نظامی را بر دوش دارند.  وزارت‌های معارف، تحصیلات عالی، اطلاعات و فرهنگ،  ارشاد، حج و اوقاف، ریاست تربیت بدنی و سپورت و ریاست آکادمی علوم افغانستان، در عرصه آموزش، تحصیلات عالی، فرهنگ و تربیت شهروندان به خصوص نسل جوان کشور فعالیت دارند. در این نهادها، هزاران تن به کار مشغولند و سالانه صدها هزار تن از کودکان و جوانان کشور را جلب و جذب می‌کنند تا آموزش و تربیت دهند و از آنان شهروندانی آگاه، متخصص، با مسئولیت، قانون‌پذیر، متعهد به ارزش های انسانی و اسلامی و وطن‌دوست بسازند.
اما در عمل این نهادها، نتیجه‌ای را که از کار آنها انتظار می‌رود برآورده نمی‌کنند. سهم افغانستان در تولید علم و دانش در سطح جهان صفر است، نصاب تعلیمی و تحصیلی ما در سطح منطقه و جهان یکی از بی‌کیفیت‌ترین‌ها و بدون بازده‌ترین‌ها است، نیروی کار متخصص در کشور در پایین ترین سطح قرار دارد، بازار کار از نیروهای فارغ شده از مراکز تعلیمی، تربیتی و تحصیلی استفاده نمی‌توانند، در تولید سرمایه و کار در کشور ناموفق هستیم، قانون‌پذیری و رعایت اخلاق شهروندی همگانی نیست، عصبیت‌های قومی، بنیادگرایی و تندروی بیداد می‌کند، بی‌نظمی و هرج و مرج در نظم شهری و در زندگی روزمره ما یک امر عادی است و وحشتناک تر اینکه تروریزم و باندهای مافیایی مواد مخدر و جرایم جنایی از میان جوانان ما سرباز استخدام می‌کنند و علیه مردم و دولت ما می‌جنگند.
بخشی از این مشکلات را می‌توان به وضعیت امنیتی و اقتصادی افغانستان نسبت داد ولی برای یافتن عمده‌ترین دلایل این وضعیت باید به سراغ همین نهادها رفت.
-  جایگاه این نهادها در در ساختار تشکیلاتی دولت افغانستان به گونه دقیق و مشخص تعریف نشده است. تداخل کاری و وظیفوی ادارات سبب شده تا چند نهاد در عرض هم، در یک زمینه کار کنند و بودجه ملی را به هدر دهند. مثلا وزارت تحصیلات عالی و دانشگاه های کشور اصولا با داشتن نخبگان و کدر ورزیده علمی وظیفه تولید اندیشه و علم و کالاهای فرهنگی، کتب و آثار علمی را بر عهده دارد، اما در عین زمان آکادمی علوم نیز در همین زمینه فعالیت می کند. یا به عنوان نمونه، با وجود دانشکده های شرعیات و دارالعلوم ها و آکادمی علوم  که در سراسر کشور فعالیت دارند ریاست تدقیق و مطالعات اسلامی با هفت آمریت  در چوکات وزارت ارشاد، حج و اوقاف کار می‌کند در حالی‌که جای آکادمی علوم و ریاست تدقیق و مطالعات اسلامی باید در دانشگاه ها باشد و بتوانند برای تمامی نهادهای دیگر ارایه خدمات علمی، تحقیقی و پژوهشی کنند.
-  نبود هدف و استراتیژی کلان واحد که همه این نهادها در چوکات آن بتوانند کار کنند سبب شده تا هر وزارت و ریاست خود را به تنهایی ببیند و بدون توجه به کاری که نهادهای دیگر می‌کند، به کارهای تکراری و ایجاد نهادهای موازی اقدام کند که در نتیجه حاصلی جز اتلاف سرمایه‌های ملی ندارد. این گونه ادارات بیشتر برای خود کارسازی می‌کنند تا اینکه جوابگوی نیازهای کشور و مردم باشند.
وزارت‌هایی چون اطلاعات و فرهنگ و ارشاد، حج و اوقاف (به جز شماری کارهای اجرایی) در مجموعه نهادهای آموزشی و فرهنگی بیشتر سردرگم هستند. این وزارت‌ها نتوانسته نقش مکمل وزارت‌های معارف و تحصیلات عالی و تربیت بدنی را ایفا کنند. و اما ریاست تربیت بدنی و المپیک که چتری برای هزاران ورزشکار است و نهادی که می‌تواند همانند بقیه وزارت‌ها و ریاست‌ها کار کند، خود با هزاران مشکل مواجه است.
-  منابع بشری این ادارات ظرفیت لازم برای پاسخگویی به نیازهای موجود را ندارند. چون کدر ورزیده، متخصص و متعهد نداریم لذا توان تربیت افراد متخصص و  متعهد را نداریم. درک این مسئله ساده است که معلمان ضعیف شاگردان ناتوان تحویل جامعه می دهند و شاگردان ضعیف مطمینا محصلان لایق نخواهند بود و استادان ضعیف نیز بر میزان ضعف و ناکارآمدی آنها خواهند افزود و نهایتا یک فارغ  التحصیل بی‌انگیزه و بدون دغدغه پیشرفت و ایجاد کار، سرمایه و تولید علم تحویل جامعه خواهد شد.
لذا، دولت باید برای حل این معضل به بازنگری در ساختار تشکیلاتی دولت و اصلاحات اداری واقعی (نه آن گونه که تا کنون بوده) اقدام کند و با نظام پوسیده تعلیمی و تحصیلی گذشته وداع نموده و تحول اساسی در عرصه آموزش، تحصیلات عالی، فرهنگ، تحقیق و پژوهش ایجاد کند.