با آن که انتخابات یکی از مهمترین و با ارزش ترین پروسه ای است که نظام دموکراسی در یک کشور را تمثیل می کند، اما در افغانستان این پروسه همواره با تقلب، تخلف و مداخله های غیر قانونی مقامات دولتی، احزاب سیاسی و زورمندان محلی همراه بوده است.
انتخابات ریاست جمهوری در سال 1393 در اثر اتهامات گسترده تقلب و تخلف به بدنامی کشیده شد و اعتبار خود را از دست داد. نتیجه این انتخابات، حکومت وحدت ملی بود که با اشتراک هردو تیم انتخاباتی تشکیل شد. حکومتی که در سیاستگذاری¬ها و برنامه های خود با مشکل مواجه است و نمی تواند در مسایل مهم ملی به موقع تصمیم بگیرد.
اکنون مردم افغانستان انتخابات پارلمانی را پیشرو دارد. انتخاباتی که برای آینده کشور و مردم افغانستان حایز اهمیت می باشد و بر سرنوشت کشور تأثیر مستقیم دارد. اما انتخابات پارلمانی از همین حالا با موجی از انتقادها و نگرانی ها همراه است. این انتخابات که قرار بود با سیستم کمپیوتری و تذکره الکترونیکی برگزار شود؛ در نهایت این امکانات برای کمیسیون انتخابات میسر نشد و کمیسیون اعلام کرد که در انتخابات آینده افراد واجد شرایط رأی دهی می تواند با در دست داشتن تذکره رأی بدهند.
روند توزیع تذکره نیز بدون آمادگی های قبلی شروع شد و بسیار بی برنامه و توأم با بسیاری از کاستی¬ها و نقص ها ادامه یافت. در برخی مناطق دفاتر توزیع تذکره وجود نداشت و یا اگر وجود داشت به وظایف خود شان حاضر نبودند و مردم روزها برای گرفتن تذکره می آمدند؛ اما نا امید و بادست خالی به خانه بر می گشتند. ولی در برخی مناطق روند توزیع طوری بوده که هزاران نفر توانسته بودند، تذکره های تکراری بگیرند. از این گذشته ورق های تذکره و برگه های استیکر در تعدادی از ولایات در بدل پول به فروش می رسید. این واقعیت ها همه نشان می دهد که نگرانی و دغدغه در مورد انتخابات آینده منطقی و مبتنی بر یک سلسله واقعیت هایی است که نمی توان از کنار آنها بی تفاوت رد شد.
به نظر می رسد که مفاهیم در جوامع مختلف با توجه به فرهنگ، باورها و رسم و رواج های شان، معانی متفاوت پیدا می کند. برداشت عمومی از مفهوم انتخابات در جوامع توسعه یافته، بسیار متفاوت از آن چیزی است که در جوامع سنتی و عقب مانده از انتخابات وجود دارد. مردم در کشورهای درحال توسعه نه با مفهوم انتخابات آشنایی دارد و نه سازو کارهای انتخابات را درک می توانند؛ بنابراین اهمیت آن را نیز در سرنوشت جمعی شان نمی فهمند.
انتخابات در افغانستان از مفهوم واقعی خود، دور شده است. انتخابات به یک بازی سیاسی تبدیل شده است که فریب، نیرنگ و تقلب و قانون گریزی از پدیده های تفکیک ناپذیر آن به حساب می آید. هرکس با هر نیرنگی که بتواند به پارلمان راه پیدا کند، احساس غرور و خوش بختی می کند، ولو این که از کارکرد پارلمان هیچ چیزی نداند و در چهار سال کوچکترین تأثیرگذاری را برای جامعه نداشته باشد.
همین برداشت ها مردم را نسبت به انتخابات بدبین و دلسرد ساخته است. کاهش اشتراک مردم در روند ثبت نام نشان داد که بسیاری از مردم تمایلی برای شرکت در انتخابات ندارند؛ چرا؟ چون در گذشته احساس می کرد که رأی شان ارزش دارد و می تواند با این رأی کاندید مورد نظرشان را انتخاب کنند؛ اما این بار بر این عقیده اند که اشتراک شان چندان تأثیری در نتیجه انتخابات ندارد. از نظر آنها انتخابات مهندسی شده است و تیم های قدرتمند از راههای قانونی و غیر قانونی تلاش می کنند، تا افراد مورد نظر شان را بر پارلمان بفرستند.
یکی از موارد، نگرانی دخالت مقامات محلی دولت در پروسه انتخابات است. این افراد با استفاده از زور و نفوذ خود به روند انتخابات مداخله می کنند. به همین دلیل رییس جمهور در سخنرایش در ننگرهار این موضوع را مهم دانسته و به مقامات حکومتی هشدار داد که اگر آنها در انتخابات دخالت کند، از وظیفه اش بر کنار می شود.
اگرچه زمینه ها و عوامل تقلب، تخلف و بی اعتباری انتخابات متعدد است و به دخالت مقامات حکومتی محدود نمی شود؛ اما هشدارهای رییس جمهور در صورتی که با نظارت، پیگیری و قاطعیت همراه باشد، می تواند در پایین آمدن سطح تقلب در انتخابات کمک کند.
حکومت با توجه به اهمیت انتخابات، باید سازوکارهایی را برای اشتراک گسترده مردم در انتخابات عملی سازد و از تقلب و قانون شکنی در انتخابات جلوگیری کند. این وظیفه دولت است تا سطح نگرانی ها و دغدغه های مردم را در رابطه با انتخابات کاهش دهد و در برگزاری انتخابات شفاف نهایت تلاش های خود را به خرج دهد.