نظام فعلی بر مبنای ارزش های دموکراتیک و مردم سالار بنا شده است. این روند البته به آسانی به دست نیامده، سال ها مبارزه، سال ها تحمل درد و رنج، سال ها تحمیل بی عدالتی و محرومیت و سال ها جنگ، بالاخره گروه های مختلف را وادار کرد تا هویت همدیگر را پذیرفته و به حقوق یکدیگر احترام بگذارند.
نظام دموکراتیک، مناسبترین نظامی است که می تواند چالش ها و دشواری های مردم افغانستان را حل کند. تا زمانی که ما دید و نوع نگاه خود را نسبت به همدیگر، انسانی نسازیم و به تفاوت ها به عنوان یک واقعیت زندگی اجتماعی ننگریم؛ مناسبات اجتماعی ما بهبود نخواهد یافت.
دموکراسی پیش از آن که یک موضوع سیاسی باشد، یک پدیده فرهنگی- اجتماعی است. فرهنگ و سطح آگاهی اعضای جامعه و نوع تعامل آنها با یکدیگر بر پذیرش نظام دموکراتیک تأثیرگذار می باشد. چنانچه فرهنگ تساهل و تسامح در جامعه حاکم باشد و افراد جامعه هویت همدیگر را به رسمیت بشناسند و به آزادی و حقوق دیگران احترام بگذارند، به آسانی به ارزش های دموکراتیک گردن نهاده و آنها را می پذیرند؛ اما وقتی که جامعه بر مبنای فرهنگ بسته قبیله¬ای تصمیم بگیرد و عادات و رسوم قبیله¬ای گفتارها و رفتارهای شان را شکل دهد، تطبیق و نهادینه سازی ارزش های دموکراتیک پرچالش و نا ممکن می گردد.
در افغانستان دموکراسی برای بسیاری از مردم افغانستان که سال ها در محرومیت، تبعیض و بی عدالتی زیسته است، به مثابه آب حیات به شمار می آید. دموکراسی برای آنها روزنه نجاتی است از ظلمتکده جهالت و ناروایی های سیاسی و اجتماعی. ولی همین دموکراسی برای عده¬ای یک تهدید به حساب می آید؛ چرا که دموکراسی مقام و منزلت قبیلوی آنها را از بین می برد و منافع سیاسی آنها را که در سایه جهل، نادانی و ناآگاهی شهروندان به دست می آمد، به خطر می اندازد. از اینرو پذیرش ارزش های دموکراسی برای این طیف از افراد به مثابه¬ای جام زهری است که زندگی آنها را با تلخی و احساس ناکامی مواجه کرده است.
بنابراین نهادینه سازی ارزش های دموکراتیک در جامعه¬ای که با فقر، بی سوادی و استبداد سیاسی و فرهنگی زندگی کرده است، کاری دشوار و نیازمند برنامه ها و تلاش های دراز مدت می باشد. شانزده سال گذشته بهترین و مناسبترین فرصت برای گسترش فرهنگ همپذیری، تحمل و بردباری بود که متأسفانه در گیرودار فساد و زد و بند¬های سیاسی به فراموشی سپرده شد.
امروز به گفته¬ای معاون دوم رییس جمهور، از در و دیوار این کشور نفرت قومی و زبانی می بارد؟ از همه رسانه های تصویری و چاپی آهنگ قوم و تبار و صدای تفرقه و جدایی بلند است. همه این ها شاهد این مدعا است که ما به فرهنگ بها نداده ایم و به ایجاد و تقویه یک فرهنگ ملی ملت ساز همت نکرده ایم و تا زمانی که به فرهنگ سازی و تقویت فرهنگ ملی خود همت نگماریم هرگز به وحدت ملی هم دست نمی یابیم.
وحدت ملی با تحمیل ارزش ها، هویت ها و از طریق یکسان سازی فرهنگی و هویتی به دست نمی آید. وحدت ملی در سایه آزادی، برابری و عدالت شکل می گیرد. تا زمانی که عدالت در جامعه پیاده نشود و تا وقتی که حقوق شهروندی به معنای وسیع کلمه در این کشور در تمام ابعاد زندگی رعایت نشود، سخن گفتن از وحدت ملی یا نشانه¬ای نادانی است و یا بیانگر دیگر فریبی.
انتخابات یکی از روندهایی است که در آن آزادی و برابری به شکل عینی آن نمود می یابد. در انتخابات همه افراد حق رأی دارند و رأی همه به لحاظ ارزش قانونی یکسان است. رأی بالاترین مقام سیاسی کشور با رأی عادی ترین فرد جامعه مساوی است. انتخابات تمرین دموکراسی در جامعه¬ای در حال گذار از جامعه¬ای قبیلوی به جامعه¬ای تکثرگرا و مدنی است. دموکراسی قاعده بازی سیاسی را از جنگ های فیزیکی به رقابت های سیاسی تبدیل می کند.
متأسفانه پس از یک و نیم دهه، پروسه انتخابات در افغانستان با بی نظمی و آشفتگی همراه می شود. سه حوزوی شدن انتخابات در ولایت غزنی، صرف به دلیل نارضایتی یک عده¬ای محدود، نوعی دور زدن قانون، بی احترامی به آزادی، حقوق و سرنوشت صدها هزار انسان ساکن آن ولایت شمرده می شود. حکومت و کمیسیون انتخابات باید بجای سه حوزوی کردن انتخابات در ولایت غزنی راهکاری را برای تأمین امنیت انتخابات در این ولایت روی دست می گرفتند، تا همه شهروندان غزنی فرصت اشتراک در انتخابات را پیدا می کردند.