افغانستان کشوري محاط به خشکي است و به آبهاي آزاد راه ندارد. اين محدوديت براي افغانستان گران تمام شده و ريشه بسياري از مشکلات سياسي، اقتصادي و اجتماعي در همين محدوديت افغانستان نهفته است. همسايگاني که به دريا راه دارند، همواره راه را بر مردم افغانستان بسته اند و باج خواسته اند. اما از سوي ديگر، افغانستان موقعيت ژئوپليتيکي ويژه اي دارد و به عنوان پلي براي وصل کردن کشورهاي منطقه به حساب مي آيد.
دولت وحدت ملي، تلاش هاي فراواني را براي رهايي افغانستان از محدوديت هاي جغرافيايي انجام داده است. دسترسي به بندر چابهار يکي از اين تلاش بوده که تجارت خارجي افغانستان را از انحصار مسير پاکستان خارج کرده است. مسير پاکستان براي افغانستان از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد، اما انحصار آن براي افغانستان سخت گران تمام شده است. پاکستان تا کنون به هيچ يک از توافق نامه هاي تجارتي و انتقال اموال پايبند نبوده است. کشورهاي همسايه افغانستان نيز با نگاه هاي متفاوتي به افغانستان مي نگرند. هند از جمله کشورهايي است که سرمايه گذاري و تلاش هاي پيگيري براي رهايي افغانستان از انحصار تجارت خارجي به پاکستان داشته است. در گذشته، هند حتا براي انتقال اموال افغان ها از طريق هوايي نيز نظر مثبت داشته و کمک کرده است. ايران نيز در صدد بوده تا توجه افغانها را به امکاناتي که اين کشور براي تجارت و انتقال اموال تجارتي افغان ها دارد جلب کند.
در اين ميان افتتاح خط آهن ميان ترکمنستان و افغانستان، کشور را به خط آهن بين المللي آسيا وصل کرده و از اين طريق افغانستان راه ديگري را براي وصل شدن به دنيا پيدا کرده است. با افتتاح اين خط آهن اموال تجارتي افغانستان به کشورهاي آسيايي و اروپايي با هزينه اي کمتر و اطميناني بيشتر خواهد رسيد.
اما، پس از افتتاح خط آهن، همان گونه که پس از راهيابي افغان به بندر چابهار اين مسئله مطرح بود، افغان ها چه سودي از اين تجارت مي برند و چه نقشي را در اين داد و ستد ايفا مي کنند؟ افغانستان در داد و ستد با تمامي کشورهاي ديگر نقش بازنده را ايفا کرده است. بيلانس تجاري ميان افغانستان و همه کشورهاي ديگر به سود کشورهاي خارجي و به ضرر افغانستان بوده است. افغانستان در نقش يک وارد کننده محض و صادر کننده ضعيف ظاهر شده است. به همين دليل نيز همه کشورهاي همسايه به افغانستان به عنوان يک بازار گرم و پر سود نگاه مي کنند.
افغانستان پيش از هر چيزي به ثبات سياسي و امنيت، و اقتصاد پر تحرک نياز دارد. برنامه هاي اقتصادي منطقه اي بزرگي به خاطر نبود امنيت و ثبات سياسي در کشور، يا براي سالها معطل مانده اند و يا توسط پروژه هاي بديل کشورهاي همسايه از دست افغانستان خارج شده است. شاهراه هاي افغانستان نيز که حکم شاهرگ اقتصاد و تجارت را دارند، و بيشترين سرمايه گذاري دولت و کشورهاي خارجي نيز به آنها اختصاص داده شده بود، اکنون در وضعيت شديدا نامطلوبي به سر مي برند. طالبان و گروه هاي ديگر تروريستي با بمب گذاري و ماين گذاري بخش بزرگي از سرک هاي کشور را تخريب کرده اند.
خلاصه کلام اينکه، افغانستان بايد امنيت، ثبات سياسي و تحرک اقتصادي داشته باشد تا بتواند از موقعيت جغرافيايي ويژه خود و همين گونه از امکانات و سهولت هاي منطقه اي استفاده ببرد. در غير اين صورت افغانستان، تنها در نقش يک وارد کننده بزرگ و يک بازار کلان براي توليدات کشورهاي همسايه ظاهر خواهد شد. اقتصاد پويا، تجارت پررونق و مبادلات بازرگاني پر سود در وضعيت امنيتي و سياسي کنوني افغانستان امکان پذير نخواهد بود. تخريب سرک هاي کشور توسط مخالفان، تاخير در ساخت بندهاي آبي چون بند سلما و ضعف افغانستان در تجارت با کشورهاي دور و نزديک، وضعيت افغانستان را در تعامل با کشورهاي ديگر نشان مي دهد.