? رابین برنت
منبع: بی‌بی‌سی
اوایل ماه جاری، رییس یک شرکت خصوصی معروف چینی که یک بخش مربوط به مراقبت‌های بهداشتی هم دارد، به کارمندان خود گفت انتظار می‌رود واکسن کووید-۱۹ تا ماه نوامبر به بازار عرضه شود. یک منبع نزدیک از قول رییس این شرکت گفت او این اتفاق را نشانه‌ای از بهبود اقتصادی و فرصتی برای فروش بیشتر تولیداتش می‌داند. اما ظرف چند هفته دولت چین مجبور شد پیشرفت‌ خود در زمینه ساخت واکسن را علنی کند.
ویروس جدید کرونا که منشا بیماری کووید-۱۹ است،‌ پیش از شیوع بی‌وقفه خود در سراسر جهان برای اولین بار در شهر ووهان چین دیده شد. این کشور حالا به شکلی خستگی‌ناپذیر برای پیروزی در رقابت بین‌المللی بر سر ساخت و توزیع واکسنی موثر تلاش می‌کند.
هفته گذشته تصویر یکی از واکسن‌های در دست آزمایش در چین از رسانه‌های این کشور پخش شد؛ جعبه‌ای کوچک که نام واکسن را روی خود داشت و زنی خندان در آزمایشگاه آن را در دست گرفته بود. شرکت سینوفارم گفت امیدوار است این واکسن تا ماه دسامبر برای فروش آماده شود و حتی قیمت آن را هم معادل۱۵۰ دلار اعلام کرد.
آزمایش‌های رسمی و مخفیانه
عزم راسخ چین برای ساخت واکسن کرونا بر هیچکس پوشیده نیست. نیمی از ۶ واکسن پیشتاز در دنیا که به مرحله نهایی یعنی کارآزمایی‌ وسیع رسیده‌اند، به این کشور تعلق دارند. مرحله‌ای که در روند تولید و عرضه واکسن یک ضرورت به حساب می‌آید. البته موفقیت چین در مهار ویروس کرونا در درون مرزهایش، امکانات این کشور برای کارآزمایی بالینی واکسن‌ها در سطح مورد نیاز را محدود کرده است.
بن کاولینگ،‌ استاد دانشکده بهداشت عمومی در دانشگاه هنگ کنگ گفت: «همه شرکت‌های تولیدکننده واکسن به دنبال مکانی برای مرحله سوم کارآزمایی بالینی خود (در این مرحله واکسن به هزاران نفر داده می‌شود) هستند،‌ جایی که بیماری کووید-۱۹ همچنان به میزان نسبتا زیادی در حال انتشار باشد.» چین اولین کانون شیوع کرونا در جهان بود اما توانسته ویروس را مهار کند.
او نسبت به واکسن‌هایی که در حال حاضر مراحل تولید خود را می‌گذارنند، خوش‌بین است و از نظرش واکسن‌های چینی هم از این قاعده مستثنی نیستند: «فکر می‌کنم همه واکسن‌هایی که هم اکنون در مرحله سوم هستند، به احتمال زیاد اثربخش خواهند بود.» اما چین درست مثل روسیه پایش را یک قدم جلوتر گذاشته است، کاری که عده‌ای در کاخ سفید هم قصد انجامش را دارند.
ابعاد این موضوع زمانی فاش شد که یکی از مقام‌های ارشد بهداشتی در چین تایید کرد آزمایش مخفیانه واکسن روی کارکنان مشاغل کلیدی از ماه گذشته آغاز شده است. ژنگ ژنومی، از اعضای کمیسیون بهداشت ملی به تلویزیون دولتی چین گفت اختیارات ویژه‌ای در رابطه با استفاده از واکسن‌های در حال ساخت و تایید نشده داده شده که امکان تزریق این واکسن به ماموران در مرزها و سایر نقاط را فراهم کرده است.
اما آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد نه اولین بودن که توانایی در بالا بردن حجم تولید است. پروفسور کاولینگ می‌گوید: «فکر می‌کنم تا ماه دسامبر چند واکسن به بازار عرضه خواهد شد اما اما مطمئن نیستم آن‌ها در مقیاس‌های بزرگ در دسترس باشند.» او می‌گوید به احتمال زیاد تابستان ۲۰۲۱ زمانی است که همه جمعیت دنیا در برابر کووید-۱۹ مصونیت پیدا خواهند کرد.
آزمایش‌ها روی واکسن کرونا در سطوح گوناگون در جریان است. چین رسما تایید کرده در حال انجام آزمایش‌‌های پیشرفته واکسن روی هزاران نفر از مردم کشورهایی از جمله امارات، پرو و آرژانتین است. این بخشی از مجموعه‌ همکاری‌ها میان دولت‌ها و شرکت‌های داروسازی در سطح جهانی است که اسناد و مدارک زیادی هم برای تاییدشان وجود دارد. چین اعلام کرده واکسن‌ خود را در اختیار کشورهای آفریقایی و تعدادی از همسایگانش قرار خواهد داد.
اما در سوی دیگر کارآزمایی‌های غیرعلنی قرار دارند. در جریان آزمایش‌هایی که ظاهرا با اختیارات ویژه انجام می‌شوند و با مرحله سوم کارآزمایی‌های بالینی رسمی ارتباطی ندارد، به تازگی گروهی از معدن‌چیان چینی بعد از این که کارفرمایشان فاش کرد از آن‌ها در آزمایش‌های واکسن کرونا استفاده شده، اجازه ورود به پاپوا گینه نو را نیافتند.
به گفته یک شرکت دولتی چینی که اداره این معدن را برعهده دارد، اوایل ماه اوت حدود ۴۸ نفر از معدن‌چیان واکسن دریافت کردند. مقامات این کشور واقع در حاشیه اقیانوس آرام نگران بودند که اطلاعات کامل در این رابطه به آن‌ها داده نشده باشد و نتیجه آزمایش کرونای برخی از کارگران مثبت باشد.
‹دیپلماسی واکسن› به عنوان تبلیغات؟
مشخص نیست چین در صورت دستیابی به واکسن چه خواهد کرد. در نسخه انگلیسی گزارش رسمی دولت در رابطه با نحوه مقابله چین با شیوع ویروس کرونا آمده: «واکسن کووید-۱۹ قرار است بعد از تولید و توزیع در چین، به عنوان یک محصول عمومی جهانی مورد استفاده قرار بگیرد. «
چین گفته کشورهای آفریقایی و همین‌طور همسایگان نزدیکش در جنوب شرقی آسیا اولین مناطقی هستند که از واکسن ساخت این کشور بعد از عرضه در چین بهره‌مند خواهند شد. اما عده‌ای معتقدند پای اهرم دیپلماتیک هم در میان است. یک سیاستمدار عالی‌رتبه اروپایی به آنچه آن‌ها تلاش‌های تبلیغاتی ناشیانه چین در رابطه با «دیپلماسی ماسک» خود در صربستان و ایتالیا می‌دانند، اشاره کرده است. سیاستی که شامل ارسال کیت‌های بهداشتی به سراسر دنیا با وخیم‌تر شدن اوضاع شیوع می‌شد.
آ‌ن‌ها هشدار داده‌اند، از آنجایی که چین احتمالا در جایگاهی بسیار تاثیرگذار قرار دارد، در رابطه با دیپلماسی واکسن خود با برنامه‌ریزی‌ بیشتری عمل خواهد کرد. پروفسور کاولینگ در مورد چین می‌گوید: «آن‌ها روی تحقیقات واکسن سرمایه‌گذاری هنگفتی انجام داده‌اند و این کار آن‌ها حالا دارد نتیجه می‌دهد.»