صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

مردن برای خبر: یادآوری قربانیان رسانه‌ای در افغانستان

مردن برای خبر: یادآوری قربانیان رسانه‌ای در افغانستان

خالق ابراهيمي

چهار سال قبل در چنين روزهايي، مريم ابراهيمي با هفت تن از همکارانش مورد حمله مرگبار انتحاري قرار گرفتند و جان باختند. فرداي آن روز پيکر بيجان مريم از بيکسي روي صحن مسجد مانده بود. فعالان رسانهاي جمع شدند، جنازه او را از برچي به قبرستان عمومي کارته سخي انتقال دادند و در آنجا دفن خاکش کردند.
اکنون پس از چهار سال حمله بر کارمندان موبي گروپ و تلويزيون طلوع در جاده دارالامان کابل، اين حمله هنوز مرگبارترين رويداد براي فعالان رسانهاي در کشور به شمار ميرود که در آن هفت تن به شمول مريم ابراهيمي به صورت گروهي جان دادند. اين حمله يکي از بزرگترين رويداد بر رسانهها و عليه آزادي بيان گفته شده است.
دو سال بعد از اين حادثه در سال 1396 مهاجمان به صورت گروهي بردفتر تلويزيون محلي شمشاد در کابل حمله کردند که در آن، 2 محافظ اين رسانه کشته و 20 تن از کارمندان آن زخمي شدند. اين حمله برعلاوه خسارتهاي انساني، خسارتهاي مالي نيز برجاي گذاشت. اين حمله را گروه موسوم به دولت اسلامي يا داعش به عهده گرفت که با محکوميتهاي ملي و بينالمللي مواجه شد.
به نقل از بيبيسي، سفارت برتانيا در کابل اين حمله را مذبوهانه گفته بود. سازمان عفو بين الملل اين حمله را جنايت وحشتناک خواند. خبر نگاران بدون مرز آن را «حمله به آزادي بيان در افغانستان» گفت و ينس استولتنبرگ، دبير کل ناتو نيز اين حمله را محکوم کرد و آن را حمله بر غيرنظاميان خواند.
يک سال بعد در بهار 1397 طي دو انفجار انتحاري و پياپي در منطقه شش درک شهر کابل 26 نفر کشته و 49 تن ديگر زخمي شدند. از ميان کشته شدگان 9 تن خبرنگاران رسانهها بودند که براي پوشش خبري انفجار اول به آنجا رفته بودند. اين حمله پرتلفاتترين حمله بر رسانهها شمرده ميشود.
با اين حال افغانستان يکي از مرگبارترين کشورهاي جهان براي روزنامه نگاران به شمار ميرود و هم زمان يکي از آزادترين کشورهاي منطقه در عرصه آزادي بيان نيز محسوب ميگردد. بر بنياد آخرين گزارش سازمان خبرنگاران بدون مرز، افغانستان هنوز يکي از خطرناکترين کشورها براي خبرنگاران به شمار ميرود.
به تازگي کميته مصئونيت خبرنگاران افغان با نشر گزارش جديد خود اعلام کرده که در سال 2019 ميلادي خشونت عليه خبرنگاران 13درصد نسبت به سال گذشته کاهش يافته است. برخلاف افزايش عمومي خشونت در کشور اما کشته و زخمي شدن روزنامه نگاران و کارمندان رسانهاي 13درصد کاهش را نشان ميدهد. 
نهادهاي پشتيبان رسانههاي آزاد و از جمله کميته مصئونيت خبرنگاران افغان خشونتهاي ثبت شده را قضايايي چون قتل، تهديد، اختطاف، زخمي و بازداشتهاي موقت عنوان کرده که در سال 2019 خشونت ثبت شده عليه خبرنگاران به 105 مورد ميرسد. اين در حالي است که ميزان خشونتها عليه روزنامه نگاران در سال 2018 بيشتر بوده و 121 مورد ثبت شده است.
بر بنياد آمارهاي که از سوي نهادهاي حامي رسانهها در افغانستان منتشر شده، از سال 2016 به اين سو 56 روزنامه نگار و کارمند رسانهاي در رويدادهاي گوناگون جان باخته اند. علاوه بر اين، از مجموع خشونتهاي انجام شده عليه خبرنگاران 18 مورد آن بر خبرنگاران زن اعمال شده است.
فعاليت رسانهاي در افغانستان براي عموم دشوار و خطرناک است و براي زنان بيشتر. زنان خبرنگار برعلاوه محدوديتهاي اجتماعي که دارند، از تهديدهاي گروههاي افراطي و محيط کار ناسالم نيز رنج ميبرند. در هفتههاي گذشته، مولوي مجيب الرحمن انصاري در ولايت هرات امر به معروف و نهي از منکر را عملا دامن زد و بر حجاب زنان خرده گرفت. در روزهاي بعدش از حضور زنان خبرنگار در مدرسه ديني اش جلوگيري کرد.
موضعگيريهاي مولوي انصاري واکنشهاي تندي را در پي داشت. سرور دانش معاون رييس جمهور اظهارات مولوي انصاري را افراطي و فراقانوني خوانده و از فعاليتهاي اين چنيني در برابر زنان ابراز نگراني کرد. دانش در نشستي با نهادهاي حامي رسانهها از زنان خبرنگار خواست که مصممتر از گذشته و با شجاعت بيشتر به فعاليتهاي خود ادامه دهند.
در همين حال در گزارشي از خبرنگار روزنامه «افغانستان ما» آمده است که زنان خبرنگار در بسياري از ولايات با محدوديتهاي اجتماعي رو به رو اند. رشد انديشههاي افراطي در شماري از ولايات سبب شده است که خبرنگاران زن نتوانند فعاليت کنند و يا با نام مستعار کار ميکنند که حداقل جان خود را حفظ کرده باشند.
خبرنگاران افغانستان برعلاوه تهديدهاي امنيتي و محدوديتهاي اجتماعي با نبود امنيت شغلي نيز رو به رويند. بسياري از نهادهاي رسانهاي با کمبود منابع مالي رو به رويند که خود تهديد جدي براي امنيت شغلي خبرنگاران است. در گزارش اخير کميته مصئونيت خبرنگاران افغان آمده است که در يک سال گذشته 40 رسانه به دليل مشکلات مالي مسدود شده و تعدادي ديگر شمار کارمندان خود را کاهش دادهاند.
هرچند سازمان جهاني يونسکو در نشست سه جانبه، حکومت، رسانهها و نهادهاي بين المللي روز دوشنبه 30 جدي در کابل برگزار شده بود، روي حمايتهاي مالي شفاف و پايدار از رسانهها تاکيد کرده اما به نظر نميرسد که مصئونيت شغلي و امنيتي خبرنگاران به آساني تامين گردد. نماينده اداره يونسکو در افغانستان در اين نشست گفته است که براي حمايت مالي در راستاي تأمين امنيت و مصئونيت خبرنگاران در افغانستان بايد کمکهاي مالي همه شمول باشد و از چگونگي مصرف آن گزارش دهي شفاف صورت گيرد.
گفتگوهاي صلح با طالبان از موارد ديگريست که نگرانيهاي جدي را براي حفظ و گسترش آزادي بيان در کشور ايجاد کرده است. اين نگرانيها از آنجا ناشي ميشود که گروه طالبان با مظاهر آزادي بيان از خود ناسازگاري نشان دادهاند و در برابر حفظ و گسترش آن هيچ تعهدي نشان ندادهاند.
دانش، معاون رئيس جمهور در رابطه به اين موضوع از جامعه جهاني و نهادهاي بين المللي حمايت کننده دولت افغانستان خواسته است که در گفتوگوهاي صلح براي حفاظت از ارزشهاي آزادي بيان و دستاوردهاي حقوق بشري و مدني مردم افغانستان موضع شفاف داشته باشند. او همچنين از رسانهها خواسته تا در زمينه آزادي بيان و ارزشهاي حقوق بشري صدا و خواست خود را به روشني به حکومت و جامعه بين المللي برسانند.
تادامچي ياماموتو نماينده خاص سرمنشي ملل متحد در افغانستان که در نشست رسانهها، حکومت و جامعه جهاني صحبت ميکرد، موضوع امنيت و آزادي رسانهها را يک فاکتور بنيادي در گفتوگوهاي صلح خوانده است. او گفته است که ماهيت آزادي بيان و رسانه ايجاب ميکند که قبل از انجام و امضاي توافقنامه صلح، روي آن از جوانب مختلف بحث صورت گيرد.