صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۷ ثور ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

بدون همکاری منطقه‌ای، صـلح در افـغانستان دشـوار خـواهد بود

 بدون همکاری منطقه‌ای،  صـلح در افـغانستان دشـوار خـواهد بود منبع: دیپلمات / نویسنده: داود ختک / برگردان: خیرمحمد مقدسی

چشمها به ملاقات بیست و پنجم فبروری بین نمایندگان طالبان و زلمیخلیلزاد فرستاده ویژه ایالات متحده امریکا در قطر دوخته شده است.
تعداد زیادی نسبت این ملاقاتهای پیاپی خوشبین است و چشمانداز آینده آن را روشن میبیند. سخنگویان طالبان قبل از این هرگز در مورد صلح سخن نگفته بود. دولت ایالات متحده امریکا نسبت به این گفتوگوها ابراز امیدواری میکند. پاکستان هم به طور مکرر میگوید که از یک افغانستان صلحآمیز پشتبانی میکند. اما حکومت افغانستان مضطرب است و منتظر است که در روزهای آینده چه چیزی تازهای اتفاق خواهد افتاد.
معجزه سیاستهای خلیلزاد، تلاشهای ترامپ و یا نیاز شدید پاکستان برای میلیاردها دالر کمک مالی امریکا شاید از جمله دلایل تسریع روند صلح افغانستان باشد؛ اما هر دلیلی که منجر به این تلاشها شده باشد روند مذاکرات در مسیر درست در حرکت است. اما هنوز موانع زیادی فرا راه صلح وجود دارد؛ اختلاف نظر بین گروههای مختلف طالبان، نبود اجماع فراگیر بین گروهای قومی و سیاسی در افغانستان و اختلاف نظر در درون دولت افغانستان از جمله موانع فرا راه صلح گفته میشود. اما مهمتر از همه یکی از موانع عمده فرا راه صلح افغانستان رقابتهای منطقهای است که این رقابتها نه تنها نیروی حیاتی برای درگیریهای پسا روسیه در افغانستان بود بلکه این رقابتها هرگونه اقدام برای رسیدن به صلح را به عقب رانده است.
با خروج نیروهای نظامیایالات متحده امریکا از افغانستان و شرایط در حال تغییر جغرافیای سیاسی افغانستان کشورهای منطقه در تلاش است که برای حفظ منافع شان در افغانستان نقشهای پیشگیرانه بیشتری را ایفا کند.
عقب !نشینی اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان در این زمینه یادآوری است برای همه همسایهها و قدرتهای منطقهای که بیاندیشند، آیا یک افغانستان امن که پل اتصال منطقه باشد به نفع آنها است یا یک افغانستان ناامن و بیثبات. کشورهای منطقه و همسایههای افغانستان با توجه به منافع شان در جنگ و صلح یا تسهیل کننده و یا مانع فرا راه پروسه صلح در این کشور است.
در نشست روسیه احزاب سیاسی افغانستان بدون حضور دولت با سران طالبان در مورد مسایل کلیدی مانند قانون اساسی افغانستان، حقوق زنان و آتشبس گفتوگو کردند.
دولت افغانستان در دو نشست ابوظبی و دوحه اشتراک نداشت، اگر دولت همچنین در نشستهای بعدی اشتراک نداشته باشد مشکل بزرگ فرا راه پروسه صلح ایجاد خواهد شد. دولت افغانستان همواره تأکید کرده است که هیچکس نمیتواند بدون رضایت مردم افغانستان در مورد جنگ و صلح تصمیم بگیرد.
انگیزه نشست مسکو از بیانیه وزیر خارجه روسیه معلوم بود که در یک بیانیه خود گفته بود: ایالات متحده امریکا در تلاش انحصار مذاکرات صلح است و تلاش میکند تا کشورهای دیگر را در تاریکی قرار دهد. نشست مسکو که در تاریخ پنجم و ششم فبروری برگزار شده بود به عنوان رقیب برای نشست دوحه بین نمایندگان طالبان و ایالات متحده امریکا دانسته میشود. تحلیلگران معتقدند که روسیه ممکن است برای مداخله در روند صلح سایر رهبران سیاسی افغانستان را علیه اشرف غنی قرار بدهد زیرا این کشور منافع خود را در این بازی قمار میبیند.
علاوه بر این، طالبان دو خلبان هلیکوپتر M-17 روسی را که در سال 2015 میلادی در غرب افغانستان سقوط کرده بود به روسیه تحویل داد که آزادی آنها روابط نیک روسیه و طالبان را بیشتر آشکار میکند.
دشمنی طولانی مدت هند و پاکستان میتواند دومین و بزرگترین تهدید برای صلح و ثبات در افغانستان از منظر منطقهای باشد. زیرا از سال 1996 میلادی که گروه طالبان کنترول کابل را در دست گرفت جنگ اعلام ناشده بین پاکستان و هند در افغانستان وجود داشته است. تفکر محاصره هند در افغانستان، پاکستان را مجبور کرده است که رهبر گروه طالبان را در خاکش پناهگاه بدهد که این تفکر باعث خشم ایالات متحده امریکا و افغانستان شده است. ممکن است که شمولیت طالبان در دولت افغانستان نگرانیهای پاکستان را بیشتر کند، اما اکثر مردم افغانستان و رهبران سیاسی این کشور فکر میکند که دولت افغانستان روابط دوستانهتری با هند نسبت به همسایه دیوار به دیوارش(پاکستان) دارد.
پاکستان در بین اکثریت افغانها به عنوان پشتیبان طالبان شناخته شده است. در سناریوی پسا طالبان، هند همواره تلاش کرد که رفتار نرم و دوستانه با دولت افغانستان داشته باشد و در کنار کشورهای غربی برای بازسازی افغانستان کمک کرد اما دولت پاکستان به رغم  میزبانی میلیونها مهاجر افغان به عنوان یک کشور شرارت پیشه شناخته شد. در نتیجه میتوان گفت که رقابت هند و پاکستان در افغانستان حتا پس از پیوستن طالبان به پروسه صلح ادامه خواهد یافت.
در حالی که همسایه غربی افغانستان یعنی ایران هیچ تمایلی به ماندن طالبان ندارد اما وقتی که این کشور ظهور گروه داعش را در منطقه میبیند طالبان را به دلیل این که رفتار شرارتی کمتری نسبت به داعش دارد ترجیح میدهد. عربستان سعودی رقیب ایدئولوژیک ایران با سرمایهگذاریهای بزرگ در بندر گوادر پاکستان نیز یکی از نگرانیهای عمده مقامات ایرانی است که امنیت در منطقه را تهدید میکند.
رقابت بین ایران و عربستان سعودی بسیار شدید است. ممکن است تأثیرهای ناگوار این رقابتهای منطقهای مانع تلاشهای صلح در افغانستان شود؛ مگر این که کشور چین به عنوان یک میانجی در این میان روابط این دو کشور را معتدلتر کند. زیرا ممکن است رقابت بین عربستان سعودی و ایران سرمایهگذاریهای عظیم چین را در پاکستان به عنوان بخشی از قرارداد دهلیز اقتصادی چین و پاکستان تحت تأثیر قرار بدهد.
روابط میان پاکستان و ایران، به رغم دو همیسایه نزدیک با سوءظن همراه بوده است که عمدتاً از تفاوتهای ایدئولوژیک بین این دو کشور سرچشمه میگیرد. پس از بازداشت جاسوسی به نام "کلب هوشا جادهاو" در سال 2017 میلادی در پاکستان که در اعترافهایش گفته بود در بندر چابهار ایران تاجر است روابط ایران و پاکستان تیره شد. تیرهگی روابط بین کشورهای منطقه و همسایههای افغانستان عمیقاً بر روند صلح در این کشور تأثیرگذار است.
خلیلزاد با برگزاری مذاکرات با نمایندگان طالبان به هدف گفتوگوهای بینالافغانی برای برقراری صلح پایدار در افغانستان تلاش میکند؛ اما تمرکز اصلی باید بر تعهد جامع از سوی همسایگان و بازیگران منطقهای باشد تا در پروسه صلح افغانستان همکاری کند. زیرا بدون تعهد و همکاری قدرتهای منطقهای، حتا اگر طالبان موافقت خود را برای پیوستن به دولت اعلام کند، بازهم افغانستان میدان رقابتهای ناسالم کشورهای منطقهای خواهد شد و خطر یک درگیری دیگر این کشور را تهدید خواهد کرد.