نانسی هاچ دوپری افغانستان شناس مشهور و موسس مرکز منبع معلومات افغانستان، دیروز در یکی از شفاخانه‌های کابل درگذشت. مرگ او برای فرهنگ و تاریخ افغانستان یک ضایعه بزرگ دانسته شده است.
خانم دوپری در سال ۱۹۲۷ در آمریکا متولد شد و هنگام مرگ در افغانستان حدود ۹۰ سال سن داشت. گفته شده که او به دلیل کهولت سن به بیماری قلب، کلیه و شش مبتلا شده بود و سالها با این بیماری‌ها مبارزه کرد.
نانسی دوپری برای اولین بار در سال ۱۹۶۲ میلادی به عنوان همسر یک دیپلمات به افغانستان آمد. او در جریان آن سال‌ها مشغول نوشتن چندین جلد کتاب‌ راهنما در مورد افغانستان بود و با لوئیس دوپری باستان شناس و محقق تاریخ و فرهنگ افغانستان آشنا شد و ازدواج کرد. خانم نانسی علاوه بر پنج جلد کتاب‌ راهنمای سفر به افغانستان، صدها مقاله در نشریه‌های معتبر بین‌المللی در رابطه به افغانستان به نشر رسانده است.
لوئیس و نانسی دوپری در دوره اقامت شان در کابل بین ‌سال‌های ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۸ برای آشنایی با مکان‌های باستانی و تاریخ و فرهنگ افغانستان به گوشه و کنار افغانستان سفر کردند. این سفر‌ها باعث شد که آن‌ها بیشتر علاقه‌ مند تاریخ و فرهنگ افغانستان شوند.
پس از حمله شوروی سابق به افغانستان در سال ۱۹۷۹ خانم دوپری مجبور شد افغانستان را ترک کند و لوئیس دوپری در افغانستان باقی ماند. نانسی بعد از ترک افغانستان به آمریکا نرفت و در یک کمپ مهاجرین در شهر پیشاور پاکستان مستقر شد. لوئیس در افغانستان به ظن همکاری با سازمان استخبارات آمریکا دستگیر و زندانی شد و پس از رهایی به نانسی در پیشاور پیوست.
آنها در پیشاور متوجه شدن که بخش عظیمی از اسناد تاریخی و باستانی ارزشمند مربوط به افغانستان در خطر نابودی دایمی قرار دارد و از آن زمان کار خود را برای حفظ میراث تاریخی و باستانی افغانستان آغاز کردند.
مرکز منبع معلومات افغانستان برای اولین بار در سال ۱۹۸۹ توسط خانم دوپری در شهر پیشاور پاکستان تاسیس شد و بعد از سقوط حکومت طالبان و تشکیل حکومت موقت به دانشگاه کابل انتقال یافت.
با انتقال این مرکز در دانشگاه کابل، دولت پذیرفت که هزینه ساخت یک ساختمان ویژه برای این مرکز را بپردازد و این ساختمان در ماه حمل ۱۳۹۲ رسما افتتاح شد.
اکنون مرکز منبع معلومات افغانستان در دانشگاه کابل ( ACKU) ، محل مراجعه هزاران دانشجوی دانشگاه‌های کابل و بسیاری از محققان کشور است.
خانم نانسی گفته است که ایده ایجاد این مرکز در ذهن شوهرش بود و بعد از مرگ لوئیس، او این کار را ادامه داد. او در یکی از مصاحبه‌هایش گفته بود که فکر نمی‌کرد روزی بتواند مرکزی به این بزرگی ایجاد کند.
اکنون در این مرکز بیش از ۲۳ هزار عنوان کتاب،‌ مجله و بیش از ۸۰ هزار نسخه از اسناد مهمی مربوط به تاریخ و فرهنگ افغانستان موجود است.
واکنش‌ها به مرگ مادر بزرگ افغانستان
بسیاری از سایت‌های خبری از خانم دوپری به عنوان«‌ مادر بزرگ افغانستان» یاد کرده‌اند. همچنین مرگ او بازتاب گسترده در شبکه‌های اجتماعی داشته‌ و فرهنگی‌ها و دانشجویان افغانستان از مرگ خانم دوپری ابراز تاسف و تاثر کرده‌اند و گفته‌اند که یاد و خاطره او در تاریخ افغانستان باقی خواهد ماند.
علاوه بر شهروندان عادی، مقامات حکومت افغانستان نیز به مرگ خانم دوپری واکنش‌ نشان داده‌اند. ارگ ریاست جمهوری با انتشار یک خبرنامه از مرگ خانم دوپری ابراز تاسف کرده و نوشته است که او بخش عظیمی از عمر خود را در زمینه خدمت به فرهنگ و تاریخ افغانستان اختصاص داده بود.
سرور دانش معاون دوم ریاست جمهوری نیز با انشتار یک پیام خانم دوپری را کارشناس برجسته‌ی هنر، تاریخ و باستان‌ شناسی افغانستان دانسته و از مرگ او ابراز تاسف کرده است.
آقای دانش گفته که خدمات نانسی و لوئیس دوپری برا افغانستان ماندگار خواهد ماند و نوشته‌های آنها در رابطه به فرهنگ، تاریخ و مردم شناسی افغانستان از جمله‌ی منابع مهم پژوهشی به شمار می‌رود.
عبدالله عبدالله رئیس اجرائیه کشور نیز از مرگ خانم نانسی دوپری ابراز تاسف کرده و نوشته که تاریخ افغانستان زحمات و تلاش‌های خانم نانسی را فراموش نخواهد کرد. آقای عبدالله در پیام خود افزوده است که خانم دوپری از ۶۷ سال بدینسو درباره افغانستان پژوهش می‌کرد و سالهای زیادی از عمرش را برای حفظ آبدات تاریخی و بازگردان آثار تاریخی به موزیم کابل سپری کرد.
جسد خانم دوپری هنوز در شفاخانه امیری در کابل است. مسئولین مرکز منبع معلومات افغانستان گفته‌اند که باید حکومت تصمیم بگیرد که جسد خانم دوپری را کجا دفن و مراسم تشییع جنازه‌ او را چگونه برگزار کند.
مهدی مدبر