نوروز نخستین روز سال خورشیدی برابر با یکم فرودین/حمل و یکی از کهن‌ترین جشن‌ها است. نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها یعنی تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، عراق، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، ترکیه، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردمان آن جشن را برپا می‌کنند.
به‌روایتی، جغرافیای نوروز با نام نوروز یا مشابه آن، سراسر خاورمیانه، بالکان، قزاقستان، تاتارستان، در آسیای میانه چین غربی (ترکستان چین)، سودان، زنگبار، در آسیای کوچک سراسر قفقاز تا آستراخان و نیز آمریکای شمالی، هند، پاکستان، بنگلادش، بوتان، نیپال و تبت را شامل می‌شود.
نوروز، با عنوان رسمی «روز بین‌المللی نوروز»، توسط یونسکو به عنوان میراث فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسیده‌است. این روز همچنین یکی از روزهای مقدس و اعیاد مذهبی زرتشتیان و بهاییان نیز به‌شمار می‌رود.
در افغانستان این جشن باستانی در بسیاری از ولایات و به‌ویژه در شمال، مرکز و غرب افغانستان تجلیل می‌شود.
پیشینه‌ی تاریخی
در دوره‌ی باستان از نوروز به‌عنوان «ناوا سرِدا» به معنای سال نو یاد می‌شده است. سغدیان و خوارزمیان، نوروز را نوسارد و نوسارجی، به معنای سال نو می‌نامیدند.
برخی از روایت‌های تاریخی، آغاز نوروز را به بابلیان نسبت می‌دهند. بر طبق این روایت‌ها، رواج نوروز در ایران به ۵۳۸ سال قبل از میلاد یعنی زمان حمله کورش بزرگ به بابل بازمی‌گردد.همچنین در برخی از روایت‌ها، از زرتشت به‌عنوان بنیان‌گذار نوروز نام برده شده‌است.
در برخی از متن‌های کهن ازجمله شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری ، جمشید و در برخی دیگر از متن‌ها، کیومرث به‌عنوان پایه‌گذار نوروز معرفی شده‌است. فردوسی که از منابع پهلوی استفاده کرده پدید آورنده نوروز را در شاهنامه، بدین گونه روایت کرده است که جمشید در حال گذشتن از آذربایجان، دستور داد تا در آنجا برای او تختی بگذارند و خودش با تاجی زرین بر روی تخت نشست. با رسیدن نور خورشید به تاج زرین او، جهان نورانی شد و مردم شادمانی کردند و آن روز را روز نو نامیدند.
جهان انجمن شد بر تخت اوی
فرومانده از فرّه بخت اوی
به جمشید برگوهر افشاندند
مرآن روز را روز نو خواندند
چنین روز فرّخ از آن روزگار
بمانده از آن خسروان یادگار
برخی نوروز را به آیین زردشتی نسبت می‌دهند اما به‌باور برخی دیگر نوروز خود به هیچ دینی رابطه ندارد. به‌باور آنها شواهد محسوس تاریخی گواهی می‌دهند که تمدنهای خاورمیانه قرنها پیش از زردشت این روز را تجلیل می کردند.
آیین‌های نوروزی در افغانستان
هفت سین، سمنک و لباس نو
خانواده ها روز نورزو پيش از تحويل سال، سفره‌ها را با هفت سين يا هفت ميوه رنگين مي‌سازند، سبزي، سمنک و شيريني سر سفره مي چينند. برخي‌ها شمع  نيز روشن مي‌كنند. همه اعضاي خانواده خصوصا کودکان لباس هاي نو و رنگارنگ به تن کرده بر گرد سفره جمع ميشوند و منتظر تحويل سال مي‌باشند.
جشن سمنک يکي ديگر از رسم و رواج هاي نوروزي است که در برخی از مناطق افغانستان در شب اول سال يا شب نوروز برگزار مي شود. اين جشن از ويژگي خاصي برخوردار است و در اين شب زنان گرد ديگ سمنک جمع شده و تا نزديکي هاي صبح دم دفچه زنان شادي و سرور بر پا مي کنند و بيت مي خوانند. در مناطق مرکزی افغانستان پختن «حلوای سرخ» نیز مرسوم است.
خانه تکانی
روزهای پیش از نوروز معمولا به خانه‌تکانی اختصاص دارد. در این روزها خانواده‌ها مصروف پاک‌کاری خانه، شستن فرش‌ها و ترتیب و تنظیم خانه اند.
میله و سرگرمی
در روز نوروز، در هر شهر و ديار، در جايگاه‌هاي مخصوص كه معمولاً زيارتگاه‌ها است، مردم به نام ميله نوروز، روز دهقان، مراسم خوشي و شادماني برپا مي کنند. در اين ميله‌ها نمايش‌هاي، مرغ جنگي، سگ‌جنگي و نمايش‌هاي گاوهاي قلبه‌یي، سامان آلات زراعتي، اسب‌هاي بزكشي و اسب‌هاي سواري، نيزه‌بازي، شتردواني و ساير بازي‌هاي سرگرم كننده صورت مي‌گيرد. هم‌چنین، بازی ها و سرگرمی های نوروزی دیگری چون  بزکشی، کشتی پهلوانی، تخم مرغ جنگی،گودی پران بازی، چهارمغز بازی،کبک جنگی و خروس جنگی نیز در میان مردم افغانستان رواج دارد.
کوه‌نوردی و گردش در طبیعت
در این روز مردان، زنان و اطفال به مناطق سبز و مرتفع و دامنه‌ي کوهها بالا ميشوند و قبل از آنکه مراسم نوروزي را به گونه رسمي آغاز نمايند، صبح همان روز بعد از اداي نماز مردان به دعاخواني در مساجد ميپردازند و بعد از يک دعاي عمومي به خانه‌هايي که مرده تازه داشته باشند رفته دعا مي خوانند و به اين شکل نوروز را جشن ميگيرند.
میله‌ی گل سرخ مزار
سفرهای نوروزی و میله گل سرخ یکی از برجسته ترین و با شکوه ترین آیین های نوروز در افغانستان است. میله گل سرخ در مزار شریف برای چهل روز برگزار می شود که سبزه لگد کردن، بخشی از آن می‌باشد. بلند کردن جهنده زیارت سخی، برگزاری مسابقات ورزشی و جشن دهقان در روزهای نوروز از دیگر آیین ها و فرهنگ نوروزی در افغانستان می باشد.
رفتن به گورستان‌ها
یکی از سنت‌های نوروزی در افغانستان، رفتن به گورستان‌ها است. چون جای خالی مردگان در مناسبت‌های خوشی بیشتر احساس می شود. زردشتی‌ها روز نوروز را نوروز مردگان گویند که به باور آنها فروهر ها «ارواح مردگان» سالی یکبار در طلیعۀ فروردین «ماه فروهرها» به زمین بر می‌گردند.
حلال و حرام؛ نوروز و تفسیرهای مذهبی
جشن نوروز در افغانستان با واکنش‌های مختلف مذهبی همراه بوده‌است. پیش از آمدن طالبان بیشتر نوروز رنگ و بوی اسلامی داشته است. اکنون نیز پاره‌ی از واکنش‌های مذهبی نسبت به آن مثبت است. از جمله، جشن نوروز با عناصر دینی-مذهبی چون دعای تحویل سال پیوند محکمی دارد. از سوی دیگر، ندای مخالفت و حتا تکفیر نیز علیه نوروز کم نیست. عده‌ای آن را حرام دانسته و برگزارکنندگان نوروز را حتا تکفیر کرده‌اند. روی‌هم‌رفته آیین نوروز با فرهنگ مردمان این سرزمین ریشه‌ی عمیق دارد و به‌مثابه‌ی یک عنصر ملی، فرهنگی، تاریخی و هویتی دارای اهمیت حیاتی است.