صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۶ ثور ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

از بامیان تا کن از کن تا روتردام (یادداشتی در مورد کارکردهای شهربانو سادات کارگردان جوان افغانستان)

از بامیان تا کن از کن تا روتردام (یادداشتی در مورد کارکردهای شهربانو سادات کارگردان جوان افغانستان) غضنفر کاظمی :

بهتازگی جشنواره فلم روتردام جایزه «پس تولید» فلم روتردام به ارزش 7500 یورو را به فلم «کابل جان» ساخته کارگردان جوان افغانستان، شهربانو سادات داد. این فلم به کارگردانی شهربانو سادات و شرکت فلمسازی مشترک دنمارک و جرمنی به نام «ادومیت ادمیت» ساخته شده است. جشنواره روتردام سالانه به فلمهای منتخب جوایز نقدی میدهد و در سالهای گذشته هم فلمهای نامزد را در سالنهای شهر روتردام هلند به نمایش میگذاشت. جشنواره امسال اما به دلیل شیوع کرونا آنلاین برگزار شد. فلم «کابل جان» داستان دختر جوان گزارشگری است که با یک خبرنگار دیگر در کابل آشنا میشود. فلم درباره «عشق ممنوع» این دو و مشکلات کار خبرنگاری در افغانستان است.
شهربانو سادات یکی از استعدادهای جوان کارگردانی است که در دورافتادهترین نقطه بامیان بزرگ و در کشندهترین و فلکزده ترین پایتخت جهان یعنی کابل، قد کشیده است. اما اکنون کسیست که در تمام دنیا فلمهایش حرفی برای گفتن دارد. من از این کارگردان پرکار و جوان فقط فلم «پرورشگاه» را دیدهام. فلمی که در جشنواره کن به نمایش در آمد و واکنشهای مثبت زیادی هم به دنبال داشت.
سال پار برای مدتی فلم پرورشگاه در چند سینمای کوچک کابل نمایش داده شد. من و عدهی از دوستان رفتیم و دیدیم. حقیقتا برای منی که پیش از این به بازیگران، کارگردانها و تمام سینمایی افغانستان هیچ اهمیتی قایل نبودم اینچنین فلمی شدیدا جالب توجه و شگفتانگیز بود. این فلم تقریبا از هر نظر مرا جلب خودش کرد. پس از دیدن پرورشگاه بود که متوجه شدم کارگردانهای خوب افغانستانی نیز داریم. رفتم جستجو کردم و فلمهای «اسامه» از صدیق برمک، «هوا، عایشه، مریم» از صحرا کریمی، چند قسمت از سریال «خط سوم» که توسط رویا سادات ساخته شده و آنوقت ها از طریق تلویزیون طلوع نمایش داده میشد و چند کار دیگر  را دیدم. اینها شکلی متفاوتتر از سینمای بیجان افغانستان به جا گذاشت و از فلمهای قدیمی که دیده بودم بسیار بهتر بود. پس از همهی این چیزها باور کردم که کارگردانهای دوره پسین افغانستانی فلم خوب نیز میتوانند تولید کنند به شرطی که همت بگمارند و جدیتر تلاش کنند.
به گفتهی رسانههای داخلی فلم پرورشگاه تولید مشترک افغانستان، دانمارک، فرانسه و لوگزامبورگ است. حتی فلمبرداری بخشهای عمدهاش در تاجیکستان و چند فصل دیگرش در دانمارک و آلمان صورت گرفته است. من با شنیدن این حرف بسیار متاسف شدم که کارگردانهای ما حتی نمیتوانند به دلیل کمبود منابع، جنگ و مشکلات دیگر در داخل افغانستان تصویربرداری انجام بدهند، اما از سوی دیگر امیدوارم شدم به این دلیل که با همهی اینها بازهم هستند کسانی همانند این کارگردان توانمند که آرام و قرار نمیگیرند و بالاخره از هرطریقی کارهایشان را پی گرفته و به مردم بدبخت و عقب ماندهای چون افغانستان و برای بیرون رفت از این همه خفقان، فلم میسازند.
شهربانو سادات با آنکه سن چندانی هم ندارد و در افغانستانی پر از جنگ و بدبختی بزرگ شده است، اما با همهی اینها از پا ننشسته و تلاش کرده تا خود و آثارش در چنین جایگاهی رفیعی صعود کرده است. برخاستن از جایی چون بامیان و تلاش کردن در شهر مثل کابل و بالاخره رسیدن در کن و روتردام خود کاری است کارستان که شهربانو از پسش موفق بیرون آمده است و نیز انتظار میرود پس از این موفقتر از قبل عمل کند.
همین چند هفته پیش روزنامه‌‌ گاردین چاپ بریتانیا، شهربانو سادات را در میان ۱۰ کارگردان برتر جهان در سال ۲۰۲۰ قرار داد. «پیتر بردشاو» که فلمها، هنرپیشهها و کارگردانهای سال گذشته را برای این نشریه معتبر مرور کرده بود ، خانم سادات را به دلیل کارگردانی فلم «پرورشگاه» در صدر فهرست خود و در کنار کارگردانهای برجسته جهان چون کریستوفر نولان، استیف مککوین، روی اندرسون و سارا گاورون نشانده است.
در سال ۲۰۱۶ اولین فلم داستانی این کارگردان به نام «گرگ و گوسفند» نامزد دوربین طلایی جشنواره کن شد و توانست جایزه «هنر سینما» را که بزرگترین جایزه بخش «دوهفته کارگردانان» جشنواره کن است، از آن خود کند. پیرنگ داستان فلم گرگ و گوسفند شهربانو در باره کودکان چوپان در مناطق دور افتاده و کوهستانی در مرکز افغانستان است. این فلم در تاجیکستان تصویربرداری شده و به گفتهی کارگردان، داستان فلم در واقع یک بخشی از زندگی خودش در روستا را روایت میکند.
او همچنان در سن ۲۰ سالگی در برنامه باپرستیژ فلمنامهنویسی جشنواره کن به نام «سینه فونداسیون» انتخاب شده و تا اکنون هم عنوان جوانترین فلمساز شرکتکننده در این برنامه متعلق به وی است. در سال ۲۰۱۱ اولین فلم کوتاه داستانی‌‌اش به نام «یک وارونه» در بخش «دوهفته کارگردانان» جشنواره کن انتخاب شد. ۲۰۱۹ دومین فلم بلند داستانی بانو سادات به نام «پرورشگاه» در بخش «دو هفته کارگردانان» جشنواره کن انتخاب شد. در طول این چند سال فلمهای بلند شهربانو سادات در نقاط مختلف جهان به فروش رفته است. در این مدت دوستداران فلم و علاقمندان حوزه هنر شرق در فرانسه، دانمارک، سوئیس، آلمان، لوکزامبورگ، بلژیک، سوئد، آمریکا، برزیل، هند و چند کشور دیگر، حق پخش فلمهای گرگ و گوسفند و پرورشگاه را برای نمایش سینمایی خریدهاند.  او در بیش از ۱۰۰ جشنواره معتبر جهانی مانند روتردام، سیدنی، لوکارنو، لندن، شیکاگو، بوسان، ملبورن، مونیخ، فجر، استکهلم و جاهای دیگر هم انتخاب شده است و جوایزی مانند سیمرغ بلورین بهترین کارگردان آسیا از جشنواره فلم فجر ایران، جایزه بهترین فلم جشنواره زنان مراکش، جایزه بهترین فلم جشنواره اینسبروک اتریش، جایزه ویژه هیئتداوران جشنواره Indie Meme تگزاس آمریکا، جایزه بهترین فلم جشنواره آیسلند و ده ها جایزه دیگر را از آن خود کرده است.
شهربانو در جشنواره کن 1398 در حضور صدها رسانه، تیشرت سادهای را به تن کرده بود که روی آن به انگلیسی نوشته شده بود «صلح با طالبان مساوی جنگ با زنان افغانستان». این جملهی خیلی کوتاه اما پر از حرف، در آن موقع توجه بسیاری از هنرمندان، کارگردانان، بازیگران، نویسندگان و تماشاگران فلمهای جشنواره کن را به خود جلب کرد. حداقل بخشی از اهالی دنیای سینما پس از اتمام برنامه وقتی به خانههایشان رفتند به آن جمله حتما فکر کردند و ایجاد همین فکر مهم است. شهربانو سادات فلم کاملا سیاسی نمیسازد، اما بدون هیچ تردیدی به عنوان یک هنرمند و فلمساز در برابر مسایل جاری در کشورش بیتفاوت هم نیست و به باور من این چیزی است که در ضمیر هر هنرمندی باید باشد.