فلم مستند «گذشته ناتمام» ساخته مریم غنی، نگاهی دارد به پنج فلم ناتمام درافغانستان که بین سالهای ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۲ میلادی فلمبرداری شدند اما به پایان نرسیدند.
این فلم‌ها با نظارت و سیاست‌ حکومت‌های چپگرا (خلق و پرچم) در افغانستان تهیه شد که به دلیل تغییر حکومت‌ها، مسایل مالی و در مواردی مهاجرت بازیگران ناتمام ماند.
مریم غنی، دختر محمد اشرف‌غنی، رئیس جمهورافغانستان، یک مستندسازاست و در عین حال درعرصه مولتی مدیا(چندرسانه‌ای)، پروژه‌های چند منظوره و هنر چیدمان هم کار می‌کند. او همچنین استاد دانشگاه درآمریکا است.
مریم غنی فلم «گذشته‌ ناتمام» را با استفاده از مواد آرشیو ملی «افغان فلم» (اداره دولتی سینمای افغانستان) و مصاحبه با چند کارگردان‌ همان فلم‌ها ساخته است.
«گذشته ی ناتمام» درجشنواره برلین، گوتنبرگ، شفیلد و چند جشنواره دیگر به نمایش درآمده است. جذابیت بخشی از این فلم در درک مخاطب از سیاست سانسور درحکومت‌های تحت حمایت شوروی سابق در افغانستان است و اینکه چگونه برخی فلمسازان با استفاده ازتجهیزات نظامی و شلیک راکت و گلوله‌های واقعی فلم می‌ساختند.
پنج فلمی که مریم غنی در مستند خود به آنها پرداخته است، عبارت است از فلم سینمایی «انقلاب ثور» به کارگردانی داوود فارانی که حفیظ الله امین یکی از رهبران «کودتای هفت ثور» در آن بازی کرده بود. «الماس سیاه» به کارگردانی عبدالخالق علیل،»کج‌ راه» به کارگردانی جوانشیر حیدری، «گماشته» به کارگردانی لطیف احمدی و «سقوط» به کارگردانی فقیر نبی.
موضوع این فلم‌ها بر محورحوادث سیاسی، نقش پاکستان در جنگ‌ اطلاعاتی با افغانستان، مسایل جنایی و مواد مخدر، جنگ دولت با مجاهدین و تبلیغات حکومت‌های وقت از طریق سینما است. درمیان این آثار، فلم «گماشته» ازساختار پلیسی و گیشه‌ا‌ی برای مخاطب عمومی سینما برخورداراست که سی سال پیش و برای اولین بار به صورت سینما اسکوب در افغانستان فلمبرداری شده است. لطیف احمدی تدوین این فلم را انجام داده و اکنون آماده نمایش است.
سینما، ابزارتبلیغات حکومت
در دوره حکومت‌های تحت حمایت شوروری سابق در افغانستان، سینما و تولید فلم مورد حمایت دولت‌های وقت بود اما این حمایت نه همراه با آزادی بیان بلکه با اعمال سیاست سانسور و درراستای تبلیغات نظام بود. درآن دوره موسسه دولتی «افغان فلم» مشاور روسی داشت که طرح‌ها و پروژه‌ها از زیر نظر او می‌گذشت. فلم «گذشته‌ ناتمام» ضمن یادآوری تلاش فلمسازان افغان برای ساخت فلم، به موضوع سانسور و نظارت حکومت در تولید فلم در آن سالها تاکید کرده که نظام‌های کمونیستی به کنترل افکار می‌پرداختند. فقیر نبی، بازیگرو کارگردان سینما در بخشی از مستند «گذشته‌ ناتمام» می‌گوید: «فلم‌های آنزمان منبع تبلیغاتی خوبی برای دولت‌های وقت بود».
با آنکه در آن دوره فلم‌های مطرح دیگری، فارغ از منافع سیاسی دولت‌ها و با موضوعات اجتماعی و براساس داستان‌های کوتاه و بلند نویسندگان ساخته شد اما حسین فخری، نویسنده و منتقد در گفتگو با مریم‌غنی در فلم می‌گوید: «در دوره حکومت‌های خلق و پرچم، از سینما به عنوان یک ابزارسیاسی و ایدیولوژیک استفاده می شد همان طور که درشوروی سابق هم رایج بود».
راکت و گلوله های واقعی در فلم
مریم‌غنی با استفاده از روایت خود فلمسازان در فلمش، به موضوعی اشاره می‌کند که برای مخاطب سینما در دنیا تعجب برانگیزاست. برخی ازفلمسازان افغان که فلم‌های با موضوع جنگ برای نظام‌های خلق و پرچم می‌ساختند، درصحنه‌های انفجار، از راکت و گلوله های واقعی استفاده می‌کردند. با آنکه دولت و موسسه افغان‌فلم می‌توانست گلوله‌های مصنوعی - مشقی و راکت‌های تعبیه شده با چاشنی انفجاری بی‌خطر را برای ساخت فلم از شوروی سابق یا هند وارد کند اما این کار نشد و سیستمی هم برای رعایت نکات ایمنی نظامی در ساخت فلم وجود نداشته است. با این حال دولت با در اختیار گذاشتن تمام امکانات نظامی، به ساخت فلم‌های مورد نظر کمک می‌کرد.
لطیف احمدی، از فلمسازان پیشکسوت که فلمبرداری فلم «انقلاب ثور « را انجام داده است می‌گوید: «دولت حفیظ الله امین و دولت‌های بعدی تمام امکانات واقعی نظامی از جنگنده و هلی‌کوپتر تا تانک و راکت را دراختیار فلمسازان قرار می‌داد و ما از وسایل نظامی اصلی استفاده می‌کردیم».
جوانشیر حیدری که فلم «کج راه» او ناتمام باقی ماند، در بخش دیگری از مستند «گذشته‌ ناتمام» به مریم ‌غنی می‌گوید: «در یکی از فلم‌ها که ازگلوله واقعی استفاده شده بود، کارگردان فلم به بازیگر فرعی می‌گوید که در لحظه گفتن کلمه «اکشن» سرت را پایین بگیر، چون بازیگر اصلی فیر می‌کند. اما متاسفانه او فراموش کرد که سرش را پایین ببرد و در لحظه گفتن اکشن، در جا کشته شد».