مسئولان فرهنگی در هرات می‌گویند موزیم/موزه‌ای برای کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های تاریخی هرات که برای جلوگیری از ناپدید شدن، جمع آوری و در محلی ویژه انبار شده، ساخته می‌شود.
در سال‌های اخیر ده‌ها کتیبه و سنگ نوشته آثار باستانی از روی قبرهای مشاهیر فرهنگی در هرات به سرقت رفته و برخی از آنها به خارج از افغانستان قاچاق شده است.
این وضعیت مقام‌های محلی در هرات را واداشته که راهی برای حفاظت از بقیه سنگ نوشته‌هایی که بیم ناپدید شدن آنها وجود دارد و نیز آثار کشف و ضبط شده توسط نیروهای امنیتی بیابند.
در درون قلعه تاریخی اختیارالدین (ارگ هرات) در کنار موزه و آرشیف، اتاق کلانی وجود دارد که به روی گردشگران بسته است اما اداره اطلاعات و فرهنگ هرات موافقت کرد که برای تهیه گزارش برای بی‌بی‌سی قفل این دروازه گشوده شود.
جاوید ضرغام، معاون اداره اطلاعات و فرهنگ هرات می‌گوید محلی که حالا این سنگ‌ها در آن گذاشته شده، معیاری نیست و این نگرانی وجود دارد که ممکن است این سنگ نوشته‌ها به علت حبس بودن هوا و نیز شدت سرما و گرمای در فصل‌های مختلف سال بیشتر آسیب ببینند.
آقای ضرغام گفت که فعلا در حال جمع‌آوری هستند، و هنوز کاری برای این مجموعه صورت نگرفته است. او گفت «تنها کاری که شده این است که ما آثاری با قدمت بیش از ۵۰۰ سال را گردآوری کرده ایم. در نظر داریم برای این‌ها موزه‌ایی ایجاد کنیم».
آقای ضرغام می‌گوید قطعه زمینی در شمال شهر هرات برای ساخت موزیم جدید اختصاص یافته است. هزینه، زمان و چگونگی ساخت این موزیم هنوز روشن نیست.
کاشی‌های چهاررنگی (فیروزه، لاجوردی، سیاه و سفید) که در این اتاق نگه‌داری می‌شود هر یک نمونه‌ایی از هنر اصیل کاشی‌کاری عصر تمیوریان هرات است.
مسئولان فرهنگی می‌گویند کاشی‌هایی که در عصر حاضر در هرات تولید می‌شود از لحاظ استحکام و زیبایی به پای کاشی‌های عصری تیموری نمی‌رسد.
آقای ضرغام می‌گوید محل اصلی برخی از این سنگ نوشته‌ها معلوم و ثبت شده است اما کسی محل دقیق خیلی از این کتیبه‌ها و کاشی ها را که توسط نیروهای امنیتی کشف و جمع آوری شده نمی‌داند.
مسئولان اداره اطلاعات و فرهنگ هرات می‌گویند سرقت و قاچاق کتیبه‌های تاریخی در هرات در یک دهه گذشته یک چالش کلان در برابر اطلاعات و فرهنگ هرات محلی هرات بوده است.
در ساحات باستانی و قبرستان‌های هرات معمولا دو نوع سنگ برای تهیه کتیبه‌های مقابر شخصیت‌های برجسته دولتی، علمی و فرهنگی استفاده می‌شده است. یکی سنگ سفید که گفته می‌شود از معادن سنگ مرمر ولسوالی چشت به مرکز هرات منتقل می‌شده و دیگری سنگ سیاه که از شهرهای دیگر منطقه با زحمت بسیار به هرات منتقل می‌شده است و از آن کتیبه‌های ساخته می‌شد که امروز به نام «سنگ صندوقی» شناخته می‌شود.
بر روی این سنگ‌ها استادان برجسته هنرهای خوشنویسی، نقاشی و حکاکی کار می‌کردند. نمونه‌های برجسته این گونه کارهای مشترک هنری هنوز در هرات به صورت سالم وجود دارد ولی برخی از آنها ناپدید و یا برای سهولت انتقال و قاچاق به بیرون از افغانستان شکستانده و پارچه پارچه شده است.
آقای ضرغام گفت احتمالا ده‌ها و یا صدها سنگ نوشته که ارزش تاریخی دارد توسط قاچاقچیان آثار باستانی از هرات به خارج از افغانستان منتقل شده است. هرات به گفته مسئولان فرهنگی این ولایت، نزدیک به هزار ساحه و بنای تاریخی دارد اما تنها بناهای انگشت شمار آن هم در داخل شهر محافظ دارند.
پیشینه هنر حکاکی در هرات
هنر حکاکی روی سنگ در هرات سابقه درازی دارد. این هنر در دهه‌های اخیر به‌شدت کمرنگ شده است.
خاطره امید از معدود حکاکان هرات است که سعی می‌کند آن را زنده نگه دارد. او از این که قرار است موزیمی برای این سنگنوشته‌ها ساخته شود خوشحال است.
خانم امید می‌گوید: «باید این آثار به صورت کامل معرفی شوند. ما باید بدانیم که این آثار متعلق به کدام عصر و کار کدام هنرمند بوده اند. این کار باعث تشویق دیگر هنرمندان می‌شود و نسل‌های آینده هم ارزش هنر حکاکی را درک می‌کنند و به این هنر علاقمند می‌شوند. به خاطر حفظ و مراقبت این‌ها هم مردم حساس می‌شوند. چون هر طرف ما یک ساحه باستانی داریم که این گونه سنگ‌ها به وفور در آن دیده می‌شود.»
به نظر می‌رسد که ساخت موزیم برای کتیبه‌های قبرها که محل آن در شمال شهر هرات تعیین شده هرچند ارزشمند است اما اقدامی از سر ناچاری است.
مشکل اصلی این است که به استثنای دو یا سه محل تاریخی، هیچ یک از صدها محل و بنای تاریخی دیگر محافظ ندارد و تا زمانی که افغانستان به ثبات کامل نرسد و بودجه کافی هم برای استخدام محافظان و رهنمایان گردشگری اختصاص نیابد امکان قاچاق این سنگ نوشته‌ها وجود دارد.