بنیاد اندیشه در پی سلسله چاپ و نشر کتاب‌های علمی و پژوهشی، این بار، کتاب «اتنوگرافی هزاره‌ها» نوشته علی‌داد لعلی را چاپ و رونمایی کرد.
این کتاب روز چهارشنبه 21 سنبله، با حضور گسترده استادان دانشگاه، دانشجویان، فرهنگیان و شماری از مقام‌های دولتی در کابل رونمایی شد.
دین محمد جاوید، استاد دانشگاه، کتاب مذکور را یک اثر ارزشمند خواند و گفت که این کتاب به درستی توانسته است جغرافیای هزاره و تمدن هزاره را مشخص کند.
آقای جاوید افزود، در فصل اول کتاب، برای مشخص کردن جغرافیای هزارستان، به زیبایی تمام، از زابل، قندهار و غزنه شروع می‌کند و با استناد حتی این جغرافیا را تا کشورها همسایه نیز دنبال می‌کند.
 به گفته او، نویسنده کتاب اتنوگرافی هزاره‌ها، در حوزه تمدنی نیز شخصیت‌هایی که به جامعه بشری کمک کرده است را شناسایی و تصویب کرده است.
آقای جاوید همچنین گفت که در فصل اول کتاب، وجه تسمیه هزاره را مطرح کرده است و روی 20 واحد هزاره بحث کرده است. او ادامه داد: به طور مثال هزارگان لاچین که دهلوی از این قوم است را شناسایی کرده یا اینکه هزارگان تاتاری، هزارگان قرلق که اکثر پادشاهان غزنی از این طایفه است را نیز مورد تحقیق و پژوهش قرار داده است.
این استاد دانشگاه همچنین اضافه کرد، با مطالعه کتاب در می‌یابیم که هزارگان در زمانی از قدرت و نظامی قوی برخوردار بوده و با نظام‌های بسیار مقتدر جنگیده اما بنابر مشکلاتی پراکنده شده‌اند.
به باور این استاد دانشگاه، مذهب یکی از عواملی بوده که باعث پراکندگی هزارگان شده است. او گفت که اکنون باید دوباره مردم هزاره به اتحاد فکر کنند تا اقتدار گذشته خود را کسب کنند.
آقای جاوید همچنین خاطر نشان کرد که در این کتاب نشان داده شده که ادبیات کلاسیک را هزارگان خلق کرده است و کسی نمی‌تواند در این قسمت ادعای کند.
کتاب اتنوگرافی هزاره‌ها، در چهار فصل و 633 صفحه تهیه و تدوین و با هزینه بنیاد اندیشه چاپ شده است. اولین بخش کتاب مربوط به بررسی ریشه‌های اتنیکی، قومی و تاریخی هزاره‌ها است که در آن به نام‌های هزاره‌ها، منشا اتنیکی هزاره‌ها، مفاهیم و اصطلاحاتی که مناطق هزارستان کاربرد دارد و دسته‌بندی نام‌ها، طایفه‌ا و مکان‌ها پرداخته است.
بخش دوم کتاب اتنوگرافی هزاره‌ها به زبان و ادب هزاره‌ها اختصاص یافته اس که در آن پیرامون زبان دری به عنوان زبان کهن هزاره‌ها، گویش‌های زبان دری در میان هزاره‌ها، خواندن و رسم الخط زبان هزاره‌ها و ریشه و تاریخ زبان دری بحث‌های مفصلی کرده است.
کتاب مذکور در بخش سوم، به هزاره و هزارستان پیش از ظهور اسلام اختصاص یافته و در این بخش به مدنیت موهنچودارو و هاراپا و آفرینندگان آنها، جغرافیای قدیم هزارستان، نام و نشان هزاره‌ها و جغرافیای هزارستان نگاهی انداخته است. همچنین در این بخش به ریشه‌های تاریخی طایفه‌های هزاره ‎ ، حضور اقوام طایفه‌ها و سلسله‌های هزاره در اراکوزیا، سیستان پرداخته است.
چهارمین بخش کتاب به هزاره‌ها و هزارستان پس از ورود اسلام به خراسان تا حملات مغول‌ها پرداخته است. نویسنده در این بخش، به اوضاع سیاسی، فرهنگی و اجتماعی هزاره‌ها در اوایل اسلام و سلسله‌های دیگری که بعد در خراسان روی کار امده، پرداخته است.
یونس طغیان سکایی استاد زبان و ادبیات در دانشگاه کابل، نیز کتاب اتنوگرافی هزاره‌ها را یکی از معدود آثاری خواند که می‌توان به آن استناد کرد.
آقای سکایی بیشتر از نظر زبان شناسی در مورد کتاب بحث کرد. او گفت که هر چند در وجه تسمیه هزاره بحث‌های فراوانی شده است، اما در متون تاریخی اَزره به مکان بلند اطلاق می‌شود.
به باور او، هزاره اسم مکان است تا قوم یا طایفه. آقای سکایی همچنین گفت که اُرزگان کنونی احتمالا اَزرگان بوده که به مرور زمان تغییر شکل داده است.
 عبدلمجید ناصری داودی، دیگر سخنران این مراسم، با توصیف کتاب، بخش اول آن را «بیت الغزل» خواند و گفت که در این زمینه کارهای خوبی شده است.
آقای داودی افزود که نویسنده در کتاب خود نگاه فراملی داشته و تلاش کرده است که هزاره‌ها تمامی کشورها را مورد تحقیق و پژوهش قرار دهد. او این اقدام نویسنده را مورد قدر دانست.
او اما انتقادهایی را به کتاب نیز وارد کرد و گفت که در بعضی از قسمت‌ها متون یک دست نیست، به گونه مثال یک قوم طبقه بندی شده اما قومی دیگر نشده است.
آقای داودی همچنین به کاربرد به کرات واژه هزاره مغول انتقاد کرد و گفت که نیازی نبود از این واژه زیاد استفاده شود. او در آخر این اثر را بسیار مهم خواند و به «سیب نارس» تشبیه کرد که باید دوباره رویش کار شود.
علی‌داد لعلی نویسنده کتاب نیز کاستی‌ها در کتاب را پذیرفت و گفت که باید در نظر گرفته شود که کتاب در چه شرایط و زمانی نوشته شده است.
آقای لعلی در سال 1338 خورشیدی در ولایت غور ولسوالی لعل به دنیا امده است. او در سال 1354 تا 59 در کابل در رشته انجینری تحصیل کرد اما به دلیل تحولات سیاسی تحصیلاتش نیمه تمام ماند. در سال 1360 به حزب وحدت اسلامی پیوست و در امور فرهنگی فعالیت کرد.
تاکنون از او، 8 اثر چاپ شده است که درس‌هایی از اخلاق، اثبات علمی یکتایی خدا، تئوری رشد مناطق مرکزی، سیری در هزارجات، ترجمه کتاب راهنمای تاریخی افغانستان از انگلیسی به فارسی در 6 جلد، اتنوگرافی هزاره‌ها و ژئوپولتیک تسلط در 3 جلد از آثار علی‌داد لعلی است.