صفحه نخست » فرهنگ و سینما » افغان‌هایی از شرق تا غرب جهان برای کودکان افغانستان کتاب ترجمه می‌کنند
افغان‌هایی از شرق تا غرب جهان برای کودکان افغانستان کتاب ترجمه می‌کنند
چندي است گروهي زير نام «گهواره» به تازگي جهت فراهم کردن بستري براي پرورش فکري کودکان، در اين زمينه شروع به فعاليت گسترده و حرفه‌اي کرده است. اين نخستين بار است که عده‌اي نويسنده، مترجم، شاعر، طراح و نقاش به صورت جدي و متمرکز، به تأليف و ترجمه کتاب کودک براي کودکان و نوجوانان افغانستان روي آورده‌اند.
دغدغه «گهواره» جبران خلاء آموزش نوين و صحيح براي نسل نو کودکان افغانستان است. چه کودکاني که در داخل افغانستان در گير جنگ و محروميت بوده‌اند و از آموزش و مطالعه بازمانده‌اند؛ چه کودکان مهاجري که در غربت از يادگيري و حتي شنيدن زبان مادري‌شان بي‌بهره بوده‌اند. اين نهاد، در تلاش تاليف و ترجمه کتاب خوب و آموزنده به زبان‌هاي فارسي، پشتو، ازبکي و ترکمني براي رده‌هاي سني مختلف است.
ذبيح مهدي يکي از پايه‌گذاران گهواره و مسئول اجرايي اين نهاد در مورد اهداف و فعاليت‌هايشان چنين توضيح مي‌دهد: «کودکانِ امروز افغانستان، هرکدام به نحوي درگير بحران جنگ و عواقب آن بوده‌اند. گهواره تلاش دارد تا دنياي جدا افتاده و جنگ‌زده‌ي بچه‌هاي افغانستان را با دنياي آرام و عاري از جنگِ تمام کودکان دنيا نزديک کند. تا همين حالا، گهواره پنجاه و دو عنوان کتاب را تأليف و ترجمه کرده است. برخي از اين کتاب‌ها، از زبان‌هاي جاپاني، انگليسي، روسي، آلماني، ترکي، اردو و فرانسوي ترجمه شده‌اند. ما به زبان‌هاي فارسي، پشتو و اوزبکي کتاب توليد کرده‌ايم. تماميِ کتاب‌هاي گهواره در افغانستان به چاپ خواهند رسيد. علاقمندان مي‌توانند اين کتاب‌ها را از وبسايت گهواره به شکل پي‌دي‌اف و نسخه‌ي صوتي نيز دانلود کنند».
يکي از نکات مهم در تربيت، رشد فکري و بالندگيِ ذهني کودکان، دسترسي به مواد آموزشي خوب و مفيد است. محيط مکتب براي باسواد شدن، آشنايي با جهان پيرامون، تفکر و يافتن پاسخ پرسش‌هاي ذهن کودکان بسيار با اهميت است؛ اما کافي نيست. کتاب، فلم، موسيقي، انواع اسباب بازي‌هاي مناسب، بازي‌هاي فکري و کودکانه، کاردستي و کار با ابزار براي رشد ذهني و يادگيري کودکان خيلي مهم اند.
از سال‌ها پيش در سراسر دنيا به اهميت استفاده از انواع امکانات آموزشي براي تربيت و رشد کودکان توجه بسياري شده است. در بيشتر کشورها فعاليت‌هاي فراگيري هم در اين زمينه از طرف دولت و نهاد‌هاي مردمي صورت گرفته است.
فعاليت‌هاي اين نهاد با استقبال وزارت معارف افغانستان روبرو شده است. بنابر گفته‌هاي مجيب مهرداد سخنگوي اين وزارت، «نقش ادبيات کودک در نظام آموزشي افغانستان کم‌رنگ و ناچيز است. تمرکز بيشتر بر آموزش مهارت‌هاي خواندن و نوشتن است تا برانگيختن خلاقيت و تخيل کودک. متاسفانه در کتب درسي بويژه در بخش آموزش خواندن و نوشتن، توجهي در اين زمينه نشده. تا فعلن اين وزارت‌خانه برنامه‌اي در اين راستا ندارد. در کتب آموزشي چندان از داستان و روايت استفاده نشده. کتاب‌ها پر از دستورالعمل‌هاي پيچيده، غيرضروري و هدفمند اند، که تناسب چنداني با رده‌هاي سني دانش‌آموزان و ميزان آموزه‌هاي دريافتي‌شان ندارد». تهيه و توليد کتاب و سرگرمي‌هاي آموزشي در افغانستان پيشينه‌ي چنداني ندارد. از ميان معدود تلاش‌ها در اين زمينه، مي‌توان به نشريه‌ي «سراج الاطفال» اشاره کرد. اين نشريه در زمان شاه‌امان و زير نظر محمود طرزي بين سال هاي 1290 تا 1297 در کابل چاپ مي‌شد. در دوران رياست جمهوري محمد داوود، مجله‌اي به نام «د کمکيانو انيس» با نامي پشتو ولي به زبان‌هاي فارسي و پشتو منتشر مي‌شد. با به قدرت رسيدن حزب دموکراتيک خلق، مجله «پيشاهنگ» و هفته نامه «استوري» (ستاره) باز هم به هر دو زبان براي کودکان منتشر مي‌شدند. در همين دوره، انتشارات «رادوگا»، «مير» و «پروگرس» شوروي هم افسانه‌ها، داستان‌هاي نويسندگان روسي و کتاب هاي علمي‌ـ سرگرمي را براي کودکان افغانستان با قيد ترجمه به زبان (دري و پشتو) منتشر مي‌کردند.
خالد نويسا، نويسنده‌ي ساکن ناروي در مورد ادبيات کودک در افغانستان مى‌گويد: «تصور غالب اين است که اگر شخصيت مرکزى داستانى يک کودک و يا زبان شعرى طفلانه باشد، مربوط به ادبيات خردسالان مى‌شود. اين يک تصور اشتباه است. وقتى از ادبيات کودک حرف مي‌زنيم، منظور ما آثارى با يک سلسله پايبندى‌هاى خاص ادبى، روانشناختى، آموزشى، زبانى و تخيلى پيامدار براى خردسالان مى باشد. اين گونه اثر بايد به مخاطب خردسالش فارغ از ترفندهاى ادبيات بزرگسالان، لذت بدهد، سؤال ايجاد کند و يا جواب بياورد. با اين حال بايد ديد که چه تعداد آثار در افغانستان با ويژگي ادبيات خردسالان همسو اند؟ من شک دارم که آثار زيادى در اين عرصه و با اين مشخصات در افغانستان وجود داشته باشد. ادبيات کودک براي کودکان افغانستان، در افسانه‌ها و روايت‌هاي شفاهي‌اي که در بين مردم وجود دارد خلاصه مي‌شود. در ادبيات کتبي افغانستان، ادبيات کودک يا ادبيات خردسالان و نوجوانان يک پديده‌ي نو و ناشناخته است».
از حضرت وهريز نويسنده و مترجم ساکن کانادا، که يکي از اعضاي اصلي گهواره نيز هست، در مورد کاربرد و نقش آثاري که در کشورهاي همسايه و هم زبان افغانستان وجود دارد پرسيدم: «در کنار ساير تلاش‌هاي شوروي سابق براي تمايل مردم ما به راه و روش آن کشور، کتاب‌هاي زيادي نيز از افسانه‌هاي مردمي روس و آثار کلاسيک به زبان هاي فارسي و پشتو براي کودکان افغانستان ترجمه و نشر شد. کتابهايي که ايراني‌ها براي ادبيات کودک کار کرده‌اند، بسيار خوب اند، ولي در بيشتر موارد تحت تاثير خط فکري و سياست کلي جمهوري اسلامي ايران هستند. گذشته از اين، از آنجا که ادبيات کودک، بيشتر با زبان گفتاري سر و کار دارد، فهم لهجه و زبان نوشتاري کتاب‌هاي چاپ ايران براي کودکان افغانستان گاهي دشوار است. در پاکستان هم کتابهايي براي کودکان افغانستان منتشر مي شدند اما اين کتاب‌ها بيشتر جنبه مذهبي داشتند نه ادبي. تعداد کتاب به زبان ترکمني و ازبکي از دو کشور ازبکستان و ترکمنستان، به دليل تفاوت خط نوشتاري تقريبا برابر با صفر است». اعضاي گهواره از گوشه و کنار جهان بصورت داوطلبانه در راستاي اهداف اين نهاد فعاليت مي‌کنند. دفتر رسمي اين گهواره در کابل است. هر يک از اعضا در چهار گوشه جهان اين نهاد را نمايندگي مي‌کند و مسئوليت برقراري ارتباط با ناشر کتاب ترجمه شده را دارد. بنا به تجربه اعضا ناشران، سازمان‌هاي کودکان و حتا کتابخانه‌هاي محلي در کشورهاي مختلف مثل فنلاند، فرانسه، آلمان، کانادا، و غيره.. از اين نهاد حمايت و استقبال کرده‌اند و در زمينه معرفي کتاب و حق تاليف با آنها همکاري داشته‌اند. (بي بي سي)