مراسم گرامی‌داشت از بیست و چهارمین سالروز شهادت عبدالعلی مزاری، شهید وحدت ملی در ارگ ریاست جمهوری با حضور رهبران حکومت وحدت ملی، اعضای کابینه، شورای ملی و رؤسای قوای مقننه، قضائیه و شماری از سفرای خارجی برگزار شد.
در این مراسم که دیروز (چهارشنبه، 22 حوت) در قصر سلام‌خانه ارگ ریاست جمهوری برگزار شد، سخنرانان شهید مزاری را الگویی برای دولتداری مدرن و وحدت ملی عنوان کردند.
محمد اشرف غنی رئیس جمهور در این مراسم وحدت ملی را یک ضرورت امروز جامعه افغانستان توصیف کرد و گفت: "استاد مزاری از سیاستمداران صاحب فکر و ارزشگرای افغانستان بود که تحقق صلح و ثبات، عدالت اجتماعی و وحدت ملی بر مبنای ایجاد نظام متکی بر آرای مردم و برگزاری انتخابات از بارزترین اندیشه‌های او بود."
او افزود: "شهید مزاری یک جمله مشهور دارد که می‌گوید ما وحدت ملی را در افغانستان یک اصل می‌دانیم. این جمله شهید مزاری اساس پالیسی‌های حکومت را تشکیل می‌دهد."
آقای غنی علاوه کرد که یکی از عناصر مهم در اندیشه‌های شهید وحدت ملی، موضوع عدالت اجتماعی است. اکنون وقت آن رسیده که از فرهنگ رعیت‌محوری عبور کرده، به فرهنگ شهروند‌محوری دست یابیم.
او خاطرنشان‌کرد که با ایجاد فضای شهروندمحوری، ما از جزایر جداگانه نیز عبور کرده و با رویکرد به برنامه‌های آینده‌نگر، زمینه مساوات هر افغان با هر افغان را فراهم می‌کنیم.
رئیس‌جمهور کشور همچنان گفت که در نظام‌های استبدادی، قوت دولت منجر به ضعف مردم می‌شود اما برعکس، در نظام مردم‌سالار قوت دولت، قوت مردم است.
آقای غنی همچنین افزود که شهید مزاری در سخنرانی‌های خود بارها تاکید بر این کرد که جنگ راه‌ حل نیست و هیچ قومی؛ قومی دیگر را نمی‌تواند حذف کند.
او در ادامه سخنانش به موضوع گفتگوهای صلح اشاره کرد و گفت که صلح اکنون به گفتمان مسلط ملی بدل شده است. آمادگی برای صلح از امروز شروع نشده است بلکه یک پروسه دوامدار مشورتی از طرف حکومت وحدت ملی سبب شد تا به این مرحله مهم دست یابیم.
آقای غنی تاکید کرد که مالکیت پروسه صلح از مردم و حکومت است. صلح ما سنجیده شده و از متن مطالبات مردم است. بزرگترین جرگه مشورتی که ممثل اراده مردم است در نهم ثور سال آینده دایر می‌شود.
رئیس جمهور همچنین گفت: شهید وحدت ملی بر ایجاد سیستم عادلانه انتخابات تاکید داشت. این هدف اکنون در حال تحقق است. اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی از یک پروسه شفاف مشغول به کار شده‌اند. انتخابات بر اساس حکم قانون حتمی و ضروری است. تمام امکانات در بخش منابع مالی و تامین امنیت بسیج خواهد شد.
آقای غنی، انتخابات را براساس حکم قانون حتمی و ضروری دانست و گفت که ما مانع هر نوع مداخله در این روند خواهیم شد و رأی هموطنان در انتخابات، ضامن مردم‌سالاری و تحکیم نظام است. او تاکید کرد: هرکس که شهید وحدت ملی را قدر می‌گذارد، باید انگشتش با دادن رأی رنگین باشد.
سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری نیز در این مراسم گفت که دولت سازی اساس تفکر سیاسی شهید مزاری بود. آقای دانش افزود، عدالت و برابری، دولت شهروندمحور و انتخابات معیارهای اساسی مبارزات سیاسی شهید مزاری را شکل می‌داد.
او علاوه کرد: "دولت شهروندمحور بدین معنا است که ملاک همه چیز شهروند بودن و فردیت فرد است به دور از تعلق قومی، نژادی، جنسیتی، زبانی، سیاسی و اجتماعی و مانند آن."
معاون رئیس جمهور همچنین اظهار کرد: شهید مزاری مخالف قانون گریزی، غارت بیت المال، انحصار و میراثی سازی قدرت بود.
جنگ و صلح
سرور دانش در این مراسم، سرنوشت توام با جنگ افغان‌ها را تاسف بار خواند و گفت که شهید مزاری در آن زمان پیوسته برای یک صلح پایدار و جامع تلاش و مبارزه کرد.
آقای دانش افزود، شهید مزاری سیاست حذف و برتری طلبی‌های سیاسی را عامل اصلی جنگ می‌دانست و علیه این سیاست با تمام توان مبارزه کرد.
او در مورد گفتگوهای جاری صلح نیز گفت: «صلح نباید به یک نوع انحصار و برتری طلبی منجر شود و نباید کسانی به این اندیشه باشند که به نام صلح به عنوان یک قدرت مسلط برسرنوشت همه مردم و اقوام کشور حاکم شوند.»
معاون رئیس جمهور تأکید کرد: با این تصور که کسانی بخواهند بر سرنوشت مردم افغانستان مسلط شوند ما هرگز به یک صلح پایدار و مطمئن دست نخواهیم یافت و جنگ و خشونت به شکل دیگر ادامه خواهد یافت.
آقای دانش انتخابات و مشارکت شهروندان را اصل دیگری مبارزات شهید مزاری توصیف کرد. به ‌گفته او؛ شهید مزاری قبل از پیروزی مجاهدان برای انتخابات آزاد و عادلانه برنامه داشت.
او گفت: «در سال 1369 که هنوز حزب وحدت در بامیان مستقر بود، استاد مزاری طرح جامعی را به نام طرح انتخابات افغانستان ارائه کرد که ترجمه انگلیسی این طرح در همان سال به سازمان ملل متحد و به سرمنشی این سازمان «خاویر پریز دکوئیار» در نیویارک سپرده شد و ایشان از این طرح کاملا استقبال کرده بود.»
آقای دانش همچنین افزود، شهید مزاری به ساختار دموکراتیک احزاب سیاسی باورمند بود. وی علاوه کرد که احزاب سیاسی امروز، شکل میراثی و خانوادگی را به خود گرفته‌اند و رهبران آن‌ها به رهبران مدام‌العمر مبدل شده و این موضوع در مغایرت با افکار شهید مزاری قرار دارد.
عبدالله عبدالله رئیس اجرائیه حکومت وحدت ملی نیز در این مراسم گفت که شهید مزاری صلح را در سایه عدالت اجتماعی می‌خواست.
آقای عبدالله گفت: دشمنان شهید مزاری فکر می کردند که با این جنایت، می توانند صدای عدالتخواهی او را خاموش کنند؛ اما پیروان شهید وحدت ملی همه ساله با تجلیل با شکوه از سالروز شهادت او، افکار و اندیشه های بلند شهید مزاری را برای نسل امروز و نسل های آینده کشور منتقل می کنند.
رئیس اجرائیه حکومت گفت که ما همواره از مراسم‌های شهید مزاری، چیزهای زیادی می‌آموزیم. او گفت که شهید مزاری از حقوق شهروندی، از انتخابات به حیث تمثیل کننده اراده مردم، از صلح و ختم جنگ صحبت می‌کرد.
آقای عبدالله نیز در این مراسم به موضوعات سیاسی پرداخت و گفت که صلح به معنای توقف انتخابات نیست. 
در این محفل عبدالرئوف ابراهیمی رئیس مجلس نمایندگان نیز گفت شهید مزاری در زمان خودش محور بزرگ وحدت تعدادی از احزاب بود و همواره تلاش می‌کرد تا تمامی مردم افغانستان در وحدت و همدلی باهم زندگی کند.
آقای ابراهیمی افزود: "امیدواریم بتوانیم با الهام از زندگی و اندیشه این بزرگمرد تاریخ کشورمان، وحدت ملی و همدلی مردم عزیز ما را در کشور تأمین کنیم."
در این مراسم خانم شاه‌گل رضایی وکیل مردم غزنی در پارلمان نیز صحبت کرد و با اشاره به روند گفت‌وگوهای صلح گفت: «زنان افغانستان دیگر به عقب بر نخواهند گشت».
وی افزود که شهید مزاری در عین اینکه وحدت ملی را در افغانستان یک اصل می دانست، خواهان حضور و مشارکت متناسب اقوام در قدرت سیاسی بود. او به انتخابات عادلانه باورمند بود و خواهان حق تعیین سرنوشت برای همه اقوام با هم برادر افغانستان بود.
همچنین سلیمه نکیبین نماینده هزاره‌های اسماعیلیه افغانستان از حکومت خواست که توجه بیشتری به اقلیت قومی و مذهبی اسماعیلیان افغانستان داشته باشد. او گفت: شهید مزاری عدالت را برای همه افراد جامعه می‌خواست. وجود یک دولت باثبات سیاسی می‌تواند خواست شهید مزاری را محقق کند.
عبدالعلی مزاری، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان، بیش از یک دهه بر علیه تبعیض مبارزه کرد و خواستار تشکیل حکومتی مبتنی بر انتخابات و عدالت گستر بود. اما سرانجام شورشیان گروه طالبان به بهانه گفتگو او را دستگیر و در 22 حوت سال 1373 به شهادت رساند.