ایجاد صلح از طریق گفت‌وگو‌های بین‌الافغانی جنبه‌های اصلی روند صلح در افغانستان است. آغاز ابتکارات صلح بین‌الافغانی که شامل ساختن یک هیأت برای صلح، تشکیل یک جرگه ملی، و چگونگی از میان برداشتن و بازگرداندن شورشیان به پروسه صلح و هم‌چنین؛ تبادل نظر غیر رسمی‌ بین گروه‌های مختلف درگیر در مسایل افغانستان، به ویژه پاکستان و ایالات متحده امریکا و به جود آوردن یک اجماع منطقه‌ای برای صلح از دیر زمانی مورد بحث بوده است.
در تابستان سال 2010 میلادی جرگه مشورتی صلح برگزار گردید که بزرگان قبیله‌ای، کارگزاران قدرت و مقامات دولتی برای بحث در مورد صلح و پایان دادن به چند دهه شورش در افغانستان گرد هم آمده بودند و امیدوار بودند با این گفت‌وگو‌ها به یک افغانستان صلح آمیز و عاری از جنگ برسند.
پس از چندین روز بحث و گفت‌وگو، شرکت کنندگان در مورد یک توافق نامه شانزده ماده‌ای و صلح با طالبان به توافق رسیدند که شامل راه اندازی مصالحه با شورشیان، ایجاد شورای عالی صلح، محدود کردن تلفات غیرنظامیان، حفظ دستاوردهای موجود، آزادی بیان و مطبوعات و حقوق زنان بود اما آن جرگه مشورتی صلح دستاوردی قابل ملاحظه‌ای نداشت.
در سال 2013 میلادی دفتر طالبان به درخواست ایالات متحده امریکا در قطر باز شد که هدف از باز شدن این دفتر تسهیل گفت‌وگوهای صلح افغانستان بود که این روند را از شکل غیر رسمی به شکل رسمی و ساختارمند تبدیل کند. از آن به بعد بود که گفت‌وگوهای در مورد صلح با طالبان جدی شد و ایالات متحده امریکا بعد از تصمیم خروج نیروهای نظامی‌اش از افغانستان در ماه سپتامبر 2018 میلادی زلمی خلیل‌زاد را مأمور کرد تا با طالبان وارد مذاکره شود.
روند مذاکرات صلح جاری همزمان با آغاز دوره انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 میلادی در افغانستان است که در این زمان دولت و احزاب سیاسی مصروف زد و بندهای انتخاباتی با یکدیگر استند. در حالی که اکثر مردم افغانستان از روند مذاکرات صلح حمایت کرده‌اند اما دیدگاه‌های مخالف و شک و تردیدهای زیادی در مورد تعهد طالبان به صلح و ادعاهای آن‌ها مبنی بر حفاظت از امنیت مردم افغانستان وجود دارد. این شک و تردیدها اساساً از ظلم و ستم‌های طالبان طی سال‌های 1996 تا 2001 سرچشمه می‌گیرد.
روند صلح در افغانستان که از آغاز سال 2010 میلادی تا به امروز ادامه یافته است به چندین جنبه مهم متمرکز بوده است ولی اشتباهاتی نیز در این زمینه داشته است. با این وجود برای جلوگیری از اشتباهات گذشته و پر کردن خالیگاه‌های موجود، اشاره به برخی از جنبه‌های مثبت و منفی روند مذاکراتی که در حال انجام است مفید خواهد بود.
جنبه‌های مثبت مذاکرات صلح
• به تازگی، از طریق مباحث مختلف مبتنی بر منافع در میان احزاب و به ویژه طالبان، ما توانستیم موضع فعلی طالبان را در مورد مسائلی هم‌چون اصلاحات امنیتی و حمایت از آزادی‌های مدنی بیشتر درک کنیم.  به نظر می‌رسد در بین طالبان روی این مسائل انعطاف پذیری وجود دارد که دولت افغانستان باید از این انعطاف پذیری در روند مذاکرات برای رسیدن به صلح پایدار استفاده کند.
• نخستین مذاکرات صلح پشت در‌های بسته  در جنوری 2019 در دوحه قطر برگزار شد. مذاکراتی که به مدت شش روز دوام یافت گروه‌های منطقه‌ای درگیر در جنگ افغانستان را متقاعد کرده است که برای تسهیل روند مذاکرات صلح افغانستان دست به کار شوند.
• مذاکرات صلح مسکو با وجودی که دستاورد ملموسی نداشت اما حد اقل نشان داد که طالبان برای گفت‌وگوهای بین‌الافغانی تمایل دارد.
جنبه‌های منفی مذاکرات صلح
• روندی مذاکراتی که در حال حاضر به رهبری زلمی خلیل‌زاد نماینده ایالات متحده امریکا و عمر داود‌زی نماینده دولت افغانستان جریان دارد باید باهم ترکیب شوند و به عنوان مکمل یکدیگر عمل کنند در غیر این صورت مذاکرات موازی، روند گفت‌وگوها را پیچده‌تر خواهد کرد.
• مذاکرات صلح شامل تمام طرفین درگیر در مسایل افغانستان نیست. ایران و چین که منافغ استراتژیک در منطقه دارد شامل روند گفت‌وگو های صلح نشده است. پاکستان به عنوان کشوری که حامی طالبان گفته می شود نیز در گفت‌وگوهای صلح غایب است. بدون شمولیت تمام کشورهای منطقه و گروه‌های مختلف طالبان در مذاکرات صلح شاهد صلح موقتی خواهیم بود که مشکلات افغانستان را حل نخواهد کرد.
• طالبان دولت افغانستان را به عنوان دولت قانونی و یکی از طرف های اصلی مذاکرات نمی‌پذیرد. این موضع طالبان روند مذاکرات صلح در افغانستان را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. برای رسیدن به یک صلح جامع و پایدار باید طالبان حضور دولت افغانستان را در روند گفت‌وگوهای صلح به عنوان یکی از طرف های اصلی مذاکرات بپذیرد.
• به نظر می رسد که در گفت‌وگوهای اخیر صلح، قدرت و نفوذ بیشتری به طالبان داده شده است. دادن نفوذ بیشتر به طالبان، که یک گروه تروریستی و شورشی است مذاکرات صلح را صدمه خواهد زد. حفظ تعادل قدرت و نفوذ در روند مذاکرات صلح برای رسیدن به یک صلح پایدار کمک می‌کند.
آیا امیدی برای صلح در افغانستان است؟
تا اکنون یک و یا دو جلسه در مورد مذاکرات صلح افغانستان برگزار شده است اما مذاکرات صلح یک فرایندی طولانی مدت است و نباید در این زمینه عجله کرد. هنوز زود است که درباره نتایج مذاکرات صلح که در جریان است ابراز نظر کنیم، اما می‌توان در مورد بعضی از کارهای که تاکنون صورت گرفته است تعمق کرد.
عدم حضور دولت افغانستان، پاکستان، ایران، چین و روسیه در روند گفت‌وگوهای صلح، این روند را به خطر می‌اندازد. هر یکی از این کشورها در افغانستان منافع استراتژیک دارد. بنابر این در مرحله‌های بعدی مذاکرات برای رسیدن به صلح پایدار تمام کشورهای ذی‌نفع حضور فعال داشته باشند و اجماع منطقه‌ای در مورد گفت وگوهای صلح افغانستان به وجود بیاید.
زمانی که طالبان در افغانستان حاکمیت داشت ظلم و ستم‌های زیادی بر مردم این کشور روا داشت و عصر حکومت آن‌ها به عنوان دوره تاریک در تاریخ افغانستان ثبت شده است. با ستم‌هایی که دولت طالبان در دوران حاکمیت‌اش بر مردم روا داشته است بعید به نظر می‌‎رسد که مردم افغانستان آن را فراموش کرده باشد و یک بار دیگر دولتی به رهبری طالبان را بپذیرد. بنابراین در روند مذاکرات صلح دیدگاه مردم افغانستان به طور جدی در نظر گرفته شود. هرگونه توافق سیاسی که منجر به حاکمیت طالبان شود برای مردم افغانستان پذیرفتنی نیست و این کشور را به سوی یک بحران دیگر سوق خواهد داد.
جزئیات مهم در مورد پروسه‌های دولت – ملت سازی در افغانستان نیاز است که باید در پروسه صلح در اولویت قرار بگیرد؛ که این جزئیات شامل چگونگی تضمین مرزهای افغانستان، تقویت پلیس ملی  و نیروهای امنیتی افغانستان، مکانیسم‌های اجرای قانون، حفاظت از امنیت مردم، حفظ و رعایت حقوق زنان می‌شود.
خروج نیروهای امریکایی و به ویژه زمان‌بندی برای خروج آن‌ها از افغانستان باید با تضمین حفظ امنیت مردم افغانستان صورت بگیرد. خروج نیروهای امریکایی از افغانستان باید یک روند تدریجی باشد تا دستاوردهای گذشته در زمینه توسعه، آزادی بیان و مطبوعات، حقوق زنان و حاکمیت قانون را به خطر نیاندازد. سرانجام، هرگونه توافق با طالبان به شرط حفظ دستاوردهای هجده سال گذشته باشد و این گروه برای حفظ دستاوردهای گذشته تضمین بدهد.