رشد سریع تکنالوژی در جهان سبب شده تا بسیاری از فعالیت‌های زندگی مردم به آسانی صورت بگیرد. در اکثر کشورهای پیشرفته‌ی دنیا، به جای اینکه مردم به فروشگاه‌ها بروند و لوازم مورد نیاز شان را خریداری کرده و به خانه انتقال دهند؛ در بیشتر موارد هیچ نیازی به ترک خانه ندارند و می‌توانند فقط با چند کلیک و بدون ترک منزل محصولات و اجناس مورد نیاز را پس از انتخاب، خریداری کرده و درب منزل تحویل بگیرند.
معمولاً ایجاد کننده‌های فروشگاه‌های آنلاین این کار را به‌منظور ایجاد شغل و رفع نیازهای خود و مشتریان شان انجام می‌دهند. فروشگاه‌های انترنتی، در جهان و در حال حاضر حتا در افغانستان به سرعت در حال افزایش هستند و تعداد آن‌ها روزبه‌روز بیشتر می‌شود. افزایش فروشگاه‌های آنلاین در دیگر کشورها سبب شده است تا مشتریان با توجه به نیازمندی شان، محصولات منتخب خود را با مناسب‌ترین قیمت‌ها خریداری و دریافت کنند.
باآنکه خرید اجناس و لوازم خانگی مورد ضرورت مشتریان از فروشگاه‌های آنلاین، در افغانستان یک کار جدید است؛ اما نزدیک به دو سال گذشته به شمار فروشگاه‌های انترنتی در کشور افزوده شده است. این مارکیت‌های انترنتی اکثراً از سوی جوانان تحصیل کرده و فارغین دانشگاه‌ها ایجاد و مدیریت می‌گردد.
مدیران فروشگاه‌های آنلاین می‌گویند، فروشند‌ه‌گان و مشتریانی که ارائه‌ی خدمات مارکیت آنلاین را تجربه کرده‌اند، از کار آنان استقبال کرده و خرید و فروش لوازم مورد ضرورت شان را از طریق این فروشگاه‌ها ادامه داده‌اند.
هرچند به صورت غیر استندرد صفحات انترنتی زیادی برای فروش محصولات ایجاد شده و تبلیغات می‌کنند؛ اما سایت‌هایی که با داشتن معیارهای مشخص و دریافت مجوز قانونی از مراجع مربوط، به گونه‌ی آنلاین برای مشتریان و مخاطبین خود خدمات و کالاهای مورد نیاز ارایه کنند، فروشگاه انترنتی گفته می‌شود. به گفته‌ی بُنیان‌گذاران مارکیت‌های آنلاین، فروشنده‌های هر نوع کالا می‌توانند فقط با راجستر در فروشگاه آنلاین و پرداخت مقداری پول، محصولات شان را در وب‌سایت بگذارند و از این طریق به مشتریان شان به فروش برسانند.
در این گزارش با بُنیان‌گذاران دو فروشگاه آنلاین که اخیراً در کشور به فعالیت ایجاد شده‌اند، گفت‌وگو شده است و از آن‌ها در مورد چه‌گونگیِ کار و فعالیت و مشکلات شان پرسیده‌ شده‌ایم.
نجیب‌الله ناصری، یکی از بُنیان‌گذاران فروشگاه آنلاین «ام آر ان اکسپرس/ MRN EXPRSS » که نزدیک به یک سال است در شهر کابل فعالیت می‌کند، رشته انجنیري برق دانشگاه کابل را خوانده است. او می‌گوید که هیچ‌گاهی به این فکر نکرده است تا «فلان شخص یا اداره‌ی دولتی او را کارمند استخدام کند»؛ بلکه خودش دست به کار شده و اکنون با طرح ایجاد فروشگاه انترنتی، 7 تن از دوستانش نیز با او مصروف کار هستند.
ناصری در گفتگو با روزنامه «افغانستان ما» می‌گوید، موجودیت فروشگاه‌های آنلاین از یک سو کار را برای شهروندان و مشتریان آسان‌تر می‌سازد و از سوی دیگر فروشنده‌ها و دکانداران از این طریق و با به‌دست گرفتن مدیریت مغازه‌های شان در مارکیت آنلاین، برای محصولات خود بازاریابی می‌کنند.
آقای ناصری می‌گوید در صورت ایجاد اعتبار میان فروشنده‌ها و مشتریان، یکی از ویژه‌گی‌های دیگرِ فروشگاه آنلاین این است که ارایه‌ی خدمات به‌طور 24 ساعته می‌باشد و مشتریان می‌توانند در شب نیز با خاطر آرام لوازم مورد نیازشان را انتخاب کنند و پس از خریداری، درب منزل دریافت کنند.
وی می‌گوید از آغاز به فعالیت فروشگاه آنلاین که تاکنون حدود یک سال می‌گذرد شمار زیادی از مارکیت‌های شهر کابل همکاری شان را با این فروشگاه آنلاین آغاز کرده و این روند همچنان در حال گسترش است. به گفته‌ی او آنان در تلاش است تا نماینده‌گی های خود را در دیگر ولایت‌ها، به‌ویژه در کلان‌شهرها نیز فعال سازند.
در کنار این، کلان‌شهرهای افغانستان از یک سو با مشکلات زیاد ترافیکی و امنیتی روبه‌رو است و از سوی دیگر با ازدیاد روزافزون نفوس در این شهرها گشت‌وگذار شهروندان و رسیدن تا مراکز خرید و فروش بسیار به کُندی مسیر است.
این جوانان در حالی با الگوبرداری از کشورهای توسعه‌یافته جهان دست به این کار در افغانستان زده‌اند که بازار داغ بی‌کاری در کشور، در چند سال پسین جوانان بسیاری را مجبور به فرار از کشور کرده است و یاهم اعتیاد به مواد مخدر.
ابراهیم موحد، بُنیان‌گذار «ای مارکیت/E-Market »، تکنالوژی معلوماتی و مخابراتی را تا مقطع کارشناسی در دانشگاه کابل خوانده است. وی می‌گوید که قرار است به‌زودی فعالیتش را در ولایت غربی هرات با مدیریت این فروشگاه آنلاین آغاز کند.
آقای موحد با اشاره به مزیت‌های مارکیت انترنتی می‌گوید: «صرفه‌جویی در زمان٬ یکی از مزیت‌های فوالعاده باارزش «خدمات آنلاین» است‌ . «تکنالوژی آنلاین» به‌وقت ارزش قایل است. همه‌چیز در ظرف ثانیه‌ها و دقایقِ کم قابل اجرا است. پس نیازی نیست برای خرید لوازم منزل یا دفتر خود٬ یک‌روز از کار دست بکشیم. «سفارش آنلاین»٬ وقت تلف شده را به‌ مردم بر می‌گرداند.»
به گفته‌ی آقای موحد آنان با این کارشان می‌خواهند شغل ایجاد کنند و در کنار آن فرهنگ خریداری و استفاده از فروشگاه‌های آنلاین را در کشور و به خصوص در بزرگ‌شهرها که یک نیاز است نهادینه بسازند.
به باور او در بخش ایجاد شغل تنها حکومت مقصر نیست؛ اگر جوانان تحصیل کرده خود همت کنند و آستین بر زنند، هم می‌توانند درصدی بیکاری در کشور را کاهش دهند و هم در انکشاف و رشد اقتصادی افغانستان سهم فعالانه داشته باشند.
مدیران فروشگاه‌های آنلاین در افغانستان می‌گویند وادار کردن فروشنده‌ها به رقابت سالم یکی از دیگر اهداف ساختن این گونه فروشگاه‌ها است تا دکانداران با ارایه‌ی محصولات با کیفیت و قیمت‌گذاری مناسب، بتوانند رضایت مشتریان خود را به دست آورند.
عدم حمایت حکومت از کارآفرینان
بُنیان‌گذاران فروشگاه‌های آنلاین در کشور می‌گویند که حکومت، مردم و دیگر نهادها باید از شرکت‌های خصوصی و کار آفرین که نوپا هستند، باید حمایت کنند تا این شرکت‌ها رشد کرده و روی پای بیاستند.
نجیب ناصری، بُنیان‌گذار فروشگاه «ام آر ان اکسپرس» می‌گوید: «بعضی از قراردادهای حکومتی باید به شرکت‌های تازه ایجاد شده داده شود. اجناسی که ما داریم، نیاز نیست که یک اداره حکومتی از جای دیگری بگیرد. حکومت اگر این کار را بکند، از یک سو کارآفرینان را حمایت می‌کند و از سوی دیگر ما می‌توانیم اجناس و لوازمی را که ادارات نیاز داشته باشند، با همان قیمت برای شان عرضه کنیم.»
به گفته‌ی آقای ناصری، سرعت کُند انترنت در افغانستان یکی از مواردی است که تجارت آنلاین را با مشکل مواجه ساخته است و در کنار آن باوجودیکه سرعت پایین است، قیمت انترنت نیز بسیار بالا می‌باشد.
تجارت و خرید و فروش محصولات از طریق انترنت در افغانستان یک موضوع تازه است و هنوز رایج نشده است، مسوولان فروشگاه‌های انترنتی می‌گویند که در برخی موارد بعضی از باشنده‌های شهر کابل بدون آنکه ضرورت داشته باشند، محصولی را فرمایش می‌دهند؛ اما زمانی که اجناس تهیه و به آدرس شان انتقال داده شد، از خریداری آن منصرف می‌شوند؛ «در حالی که هیچ نیازی ندارد.»
عواملی مانند ترافیک سنگین، آلودگی هوا، فاصله‌های زیاد برای رسیدن به مراکز خرید و مصروفیت مردم، از عواملی خوانده شده‌اند که در دیگر کشورها تجارت انترنتی را کمک کرده است. آمازون، ای بی، آسوس، وال مارت، زاپوس، ام آر پورتر و ... از مشهورترین و با اعتبار ترین فروشگاه‌های آنلاین در جهان است.
الیاس طاهری